خلاصة:
جهان امروز دارای تفاوتهایی بسیار با دوران گذشته است. عنصر اصلی تفاوتهای مربوط را میتوان در «کیفیت عقلانیت» و «نوع خردورزی» خلاصه کرد. عقلانیت نوین و مدرن، با وجود قابلیتها و تواناییها، کاستیهایی نیز دارد که محتاج بازاندیشیهای گسترده است.
از آنجا که «مولانا جلالالدین محمد بلخی»، دارای دیدگاههای بدیع، جامع و انتقادی نسبت به عقلانیت است، در این مقاله با الهام از اندیشهها و افکار بلند وی، به شرح مباحث مربوط به «عقلانیت» پرداخته و تبیین اجمالی حلقه مفقوده عقلانیت مدرن در عصر کنونی پرداخته شده است. مقاله درصدد پاسخگویی به دو سوال اساسی است:
1- مولفههای بهرهگیری مناسب از عقل چیست؟
2- آثار بهرهگیری مناسب از عقل چیست؟
در پاسخ به سوال اول، به تجزیه و تحلیل ابعاد گوناگون و ملزومات بنیانی شکوفایی عقل همچون «یادگیری» و «همبستگی عقل و قلب» پرداخته شده و در پاسخ به سوال دوم، نسبت به ریشهیابی روابط تنگاتنگ «دانایی» و «عقلانیت» با «توانایی» و «قدرت» که از آثار اصلی و اساسی بهرهگیری مناسب از عقل محسوب میشود، اقدام گردیده است.
The key difference between the world today and the past era could be sought in the quality of rationality and type of rationalism. Modern rationality with its potentials and capabilities has certain drawbacks which require extensive reconsiderations.
Since Moulana has profound innovative and critical perspective about rationality, in this article inspired by his grand thoughts, debates over rationalism are attended to in order to clarify the shortcomings of this modern approach in the present world. The article seeks answers to two fundamental questions:
What are the efficient ways of acquiring knowledge?
What would be the likely outcome of such efficient rationalizations?
In response to the first question, the main criteria for yielding the highest expected utility of the faculty of intellect such as learning and the interrelationship of reason and heart are each attended to and analyzed from different aspects. The answer to the second question involves finding the origin of the close association of knowledge and rationality with ability and strength. The latter are the main outcome of employing reason efficiently
ملخص الجهاز:
مقاله درصدد پاسخ گویی به دو سـؤال اساسـی است : ١- مؤلفه های بهرهگیری مناسب از عقل چیست ؟ ٢- آثار بهرهگیری مناسب از عقل چیست ؟ در پاسخ به سؤال اول، بـه تجزیـه و تحلیـل ابعـاد گونـاگون و ملزومـات بنیـانی شکوفایی عقل هم چون «یادگیری » و «هم بستگی عقل و قلب » پرداخته شده و در پاسـخ به سؤال دوم، نسبت به ریشه یابی روابط تنگاتنگ «دانایی » و «عقلانیت » با «توانـایی » و «قدرت» که از آثار اصلی و اساسی بهرهگیری مناسب از عقل محسـوب مـی شـود، اقـدام گردیده است .
این نوشتار تحقیقی در نظر دارد تا نسـبت بـه دو سـوال عقلانـی ذیـل از منظـر دیدگاهها و افکار بلند «مولانا» پاسخ های اجمالی بدهد: ١- مؤلفه های بهرهگیری مناسب از عقل چیست ؟ ٢- آثار بهرهگیری مناسب از عقل چه می باشد؟ رویکرد اصلی نگارنده در پاسخ به سؤالات مزبور مبنی بـر ایـن اسـت کـه عقـل مدرن دارای دستاوردهایی قابل توجه برای جامعه بشری بوده است و نقشی بارز در رشد و پیش رفت حیات اجتماعی انسان داشته و دارد.
ای بـــرادر تـــو همـــان اندیشـــه ای مــابقی تــو اســتخوان و ریشــه ای ١٢ 13 تـا چـه عـالم هاسـت در سـودای عقـل تا چه بـا پهناسـت ایـن دریـای عقـل 14 عقــل دشــنامم دهــد مــن راضــیم زآنکـــه فیضـــی دارد از فیاضـــیم 15 احمـــق ارحلـــوا نهـــد انـــدر لـــبم مـــن از آن حلـــوای او انـــدر تـــبم 16 ایــن ســخن و آواز از اندیشــه خاســت تــو نــدانی بحــر اندیشــه کجاســت اما نکتۀ بسیار مهم این است که انسان به صرف برخورداری از عقل ، دارای برتری نسبت به سایر موجودات نمی شود.