خلاصة:
تنبیه از جمله مسائل مهم در تعلیم و تربیت کودکان است، که در ادوار تاریخ بشر به شکلی مورد پذیرش و یا نکوهش قرار گرفته است. در مورد ضرورت، چگونگی و کیفیت تنبیه در اصلاح رفتار، آرا و نظریات مختلفی وجود دارد؛ در این بین، شناخت دیدگاه فریقین، می تواند علاوه بر انتخاب فرایند تربیتی صحیح وکامل، گامی موثر در وضع قوانین مناسب باشد. از نگاه فریقین، اصل بر عدم جواز تنبیه بدنی است و فقط در شرایط خاصی جایز است؛ از جمله: 1. در صورت عدم تاثیر سایر مراحل تعلیم و تربیت؛ 2. به منظور تربیت و به مصلحت کودک باشد؛ 3. کودک هنگام تنبیه حداکثر ده سال داشته باشد؛ 4. ضربات باید با نرمی و در عضوهای غیر حساس زده شود؛ 5. فقط ولی شرعی کودک و ماذون از طرف او حق تنبیه را دارد.
ملخص الجهاز:
شافعيان ، حنابلـه (جزيـري، همـان : ٥٩٠؛ زحيلي، همان : ٥/ ٣٠٤؛ شافعي، الأم ١٤٣٠: ٢/ ٢٢٧؛ قمي، جامع الخلاف والوفـاق بـيتـا: ٦٢ - ٦٤)، شـيعيان زيدي (مرادي، بلوغ شرعي در مذاهب اسلامي ١٣٨٩: ٢١٢) و ابويوسف (کاساني، همان : ٧/ ٢٥٣) بلوغ را در پـانزده سال کامل ميدانند؛ بدون آنکه قائل به تفکيک بين پسر و دختر شده باشند؛ اماميه نيـز در سـن بلـوغ پسـران چنـين نظري دارند؛ ولي در مورد دختران اکثر آنها قائل به اتمام نـه سـال قمـري مـيباشـند (طوسـي، الخـلاف ١٤٢٩: ٣/ ٢٨٢ـ٢٨٣؛ همو، النهايـه ١٤٠٠: ٤٦٨؛ همـو، المبسـوط ١٤٣١: ٢٦٨؛ محقـق حلـي، شـرائع الاسـلام ١٣٨٩: ١/ ٣٦٣؛ محقق کرکي، جامع المقاصد ١٤١٤: ٥/ ١٨٢؛ حلي، ارشاد الاذهـان ١٤١٠: ١/ ٣٩٥؛ همـو، قواعـد الاحکـام ١٤١٣: ٢/ ١٣٤؛ قمي، همان : ٦٢ - ٦٤؛ طباطبايي، رياض المسائل ١٤١٨: ٩/ ٢٤٤؛ کاشف الغطاء، تحرير المجله ١٤٢٢: ٣/ ٢٣٧).
تنبيه اطفال در تعاليم اسلامي همان طور که بيان شد، در اين تحقيق مراد از تأديب ، تنبيه بدني کودک براي تعليم و تربيت آداب و رسـوم دينـي است ؛ حال در پي بررسي چنين شيوه تربيتي از نظر تعاليم اسلامي هستيم .
بر اساس آيه وقايه (تحريم : ٦)، روايات (حراني، ١٤٠٤: ٢٦٤،١١٥؛ صدوق ، الفقيـه ١٣٦٢: ٢/ ٥٦٨، ٦٢٦؛ همـان ، ١٤١٣: ٢/ ٦٢٢؛ حرعاملي، وسائل الشيعۀ ١٤٠٩: ٤/ ٢١ و ٢١/ ٤٧٤؛ متقي هنـدي، همـان : ١٦/ ٤٤٠) و ديـدگاه فقهـا (طوسي، همان : ١/ ٣٠٥؛ حلي، نهايۀ الاحکام في معرفۀ الاحکام ١٤١٩: ١/ ٣١٨؛ شافعي، الأم ١٤٣٠: ١/ ٦٩؛ النـووي، المجموع بيتا: ٣/ ١١)، تربيت فرزندان ، از مهم ترين وظايف والدين است ؛ حال اگر تحقق اين امر در گرو تأديـب و تنبيه باشد، در اين صورت ولي کودک (پدر، جد پدري، وصي آنها و حاکم اسلامي) ميتواند او را تأديب کند.