خلاصة:
قرآن کریم با رویکردی هنجارگرا به تربیت انسانها پرداخته است و بر ضرورت اصلاح و تجدید نظر در رفتارها تأکید ورزیده است. در این راستا، برخی سازهها از جایگاه بنیادینی برخوردارند. از آنجا که امروزه موضوعات با محوریت خانواده به عنوان نهادی اثربخش در ارتقاء و بالندگی جامعه، کانون توجه قرار گرفته است، واکاوی نظریة کارآمد قرآن در این حوزه ضروری به نظر میرسد. پرسش اصلی این پژوهش آن است کهمطابق آموزههای قرآنی، افراد در کدام یک از رفتارهای خانوادگی به خویشتنداری فراخوانده شدهاند؟ در این طرح، با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای، به روش توصیفی و تحلیل محتوا، آیات مربوط به خانواده با محوریت موضوع «خویشتنداری» رصد شده است. این نوشتار ضمن ارائه مفهوم خویشتنداری در روانشناسی و مفاهیم قرآنی، به تبیین جایگاه خویشتنداری در قالب رفتارهای خانوادگی میپردازد و در نهایت، به ثمرات اتخاذ رویة خویشتندارانه در مناسبات خانوادگی اشاره مینماید. از رهگذر بررسی گزارههای قرآنی چنین به نظر می آید که «خویشتنداری» در طیف رفتارهای دینی، حقوقی و حریم خصوصی از جایگاه بنیادینی برخوردار میباشد. لذا میتوان اذعان داشت که به موجب اتخاذ رویة خویشتندارانه، حسن معاشرت و تحکیم خانواده محقق خواهد شد.
ملخص الجهاز:
اهمیت این اندیشه تا حدی است کـه در آیات فقهی و حقوقی خانواده ، آمـوزه هـای مبنـی بـر «خویشـتنداری »، خصـومت هـا را تعدیل شده ، زوجین به ایفای حداکثری حقوق ترغیب میشوند.
پرسش اصلی این پژوهش آن است که مطابق آموزه های قرآنی، افـراد در کـدام یـک از رفتارهای خانوادگی به خویشتنداری فراخوانده شده اند؟ در پاسخ به پرسش فـوق ، ایـن نوشتار ضمن ارائۀ مفهوم خویشتنداری در روانشناسی و مفـاهیم قرآنـی، بـه تبیـین جایگـاه خویشتنداری در قالب رفتارهای خانوادگی میپردازد و در نهایت ، به ثمـرات اتخـاذ رویـۀ خویشتندارانه در مناسبات خانوادگی اشاره مینماید.
١ـ١ـ١) خودنظم دهی خودنظم دهی به تمـرین کنتـرل بـر خـود بـه منظـور بازگشـت بـه مسـیر اسـتانداردهای ترجیحی گفته میشود (٩-١ :١ Vol ,٢٠٠٤ ,Baumeister &Vohs ) و از ٣ جزء تشـکیل شـده اسـت : «اسـتانداردهای فکـری، احساسـی و رفتـاری، انگیـزش کـاهش تنـاقض بـین استانداردها و موقعیت ، قدرت کافی برای تغییـر (١٨٠-١٧٤ :٢٠١٠ ,et al &Hofmann ).
٢ـ١) رفتارهای دینی از بررسی آیات ، روایات و آثار اندیشمندان چنین برمیآید کـه اسـاس مهـار نفـس بـا انگیزه های الهی در مفهوم تقوا تجلی مییابد و تقویت دینداری انسان ها به ارتقـای نیـروی خودمهارگری آنها میانجامد و به موجـب آن ، رفتارهـای فضـیلتی برخاسـته از اخـلاق در زندگی فردی و اجتماعی پرورش خواهد یافت .
خویشتنداری به مثابۀ یک بنیان رفتاری در قالب توصیه های اسلامی بـه عفـاف متجلـی شده است .
نکتۀ قابل توجه آنکه حتی در شرایط نشوز زن کـه نـوعی رفتـار مخل دایره وظایف همسری است ، تحکیم خانواده مورد نظر ویژه قـرار گرفتـه اسـت و در قالب ارائۀ راهکارهای رفتاری با شـرایط خاصـی و مبتنـی بـر خویشـتنداری ، بازگشـت بـه تعـادل انتظـار مـی رود.