خلاصة:
مدرنيته در غرب، محصول جستوجوي روشنگرانه در زمينههاي مختلف فكري بود. اين جستوجو از رنسانس آغاز شد و پس از اصلاحات فكري و ديني و انقلاب صنعتي، مدرنيته به عنوان محصول اين فرايند رخ نمود. رسانههاي چاپي، به عنوان ميانجي اطلاعات و آگاهيها، نقش بسزايي در پيدايش دانش، فرهنگ و بينش جديد، و بهطور كلي، شكلگيري مدرنيته ايفا كردند. در ايران، پيش از وقوع انقلاب مشروطه، مؤلفههاي سازنده مدرنيته از سوي منابع مختلف، مطرح و در انقلاب مشروطه، برخي از آنها مانند آزادي و قانون به خواست اصلي مشروطهخواهان تبديل شدند. يكي از منابعي كه در شناخت جامعه نسبت به اين مؤلفهها نقش داشت، مطبوعات بودند كه در اين مقطع از تاريخ، رسانه اصلي كشور محسوب ميشدند. از اين رو، در صدد بازخواني نحوه انعكاس مؤلفههاي مدرنيته در نشریات سالهاي 1330 ـ 1320 ه.ق برآمدهايم. مقاله حاضر با استفاده از چارچوب مفهومي مبتني بر مفهوم مدرنيته، مطالعات نظري مبتني بر نظريههاي مدرنیته و ميانجيگري رسانهها و مدرنيته بومي، با روش تحليل محتواي كيفي، محتواي روزنامۀ تمدن سال 1325 ه.ق را بررسي كردهاست. 12 شماره از تمدن با نمونهگيري به روش سيستماتيك انتخاب و به لحاظ متغيرهاي مؤلفههاي مدرنيته در مطلب، جهتگيري نسبت به هر يك از مؤلفهها، منابع مشروعيت ساز و دلالتهاي ضمني تحليل كيفي شدهاست. نتايج نشان ميدهد عمدتاً آرمانهاي اجتماعي انسان مدرن در اين نشريه انعكاس يافتهاست؛ جهتگيري نسبت به مؤلفهها با آنچه در غرب پذيرفته شدهاست، انطباق كامل ندارد. از منابع مذهبي و سنتهاي ايراني براي مشروعيتبخشي به استدلالها پيرامون پذيرش يا طرد مؤلفهها استفاده شده و دلالتهاي ضمني، مبين شرايط اجتماعي كشور است كه متن در آن توليد شده و هر مؤلفهاي، با توجه به ويژگيهاي اين بافت اجتماعي مورد تحليل قرار گرفتهاست.
ملخص الجهاز:
٣. باورهای مذهبــی دلالت های ضمنی : بر ضرورت حفظ مشــروطه ، حق نویســی جراید، بیداری تمام اقشــار جامعه در برابر استبداد سیاسی و فتنه های که آزادی حاصل از مشروطه را تهدید می کند، دلالت دارد مشخصات مطلب : مکتوبات (نامه مخاطبان ) با عنوان «مکتوب یکی از مخدرات ،» امضا محفوظ گزیـده مطلـب : «به پدران و برادران وطن عزیز خود شمه از شرح حال بدبختی خودمان یعنی ما زنها عرضه می دارم تا شاید در این میانه فریادرسی هم برای ما بدبختان پیدا شود...
»٦٢ مؤلفه مدرنیته : آزادی گرایی جهت گیری متن نسبت به مؤلفه : مثبت منابع مشروعیت ساز: نمونه هایی از مظالم حکام ولایات دلالت های ضمنی : بر لزوم آزادی مردم از استبداد حکام ، رعایت حقوق رعیت ، به عنوان شرط حفظ مشروطه و مجلس دلالت دارد.
»٦٣ مؤلفه مدرنیته : آزادی گرایی جهت گیری متن نسبت به مؤلفه : مثبت منابع مشروعیت سـاز: نمونه هایی از مظالم حکام ولایات دلالت های ضمنی : بر لزوم آزادی مردم از استبداد حکام ، رعایت حقوق رعیت و آزادی آنها، به عنوان شرط حفظ مشروطه و مجلس شورای ملی دلالت دارد.
ضمن اینکــه اگرچــه فردگرایی در مدرنیته غرب ، پذیرفته شده است از سوی نشــریه تمدن مورد طرد قرار گرفته و جهت گیری نســبت به آن منفی است درحالی که آرمان های اجتماعی انســان مدرن شامل آزادی گرایــی ، برابری گرایی و قانون گرایی ، با جهت گیری مثبت نویســندگان روبرو شده اند و همین نگرش در مورد پیشــرفت باوری و خرافه ستیزی وجود دارد درحالی که سنت ستیزی هم فقط یکبار، آن هم از سوی نشریه حقایق ، مورد تأیید بوده است .