خلاصة:
بررسی تطبیقی مراثی و اشعار عاشورایی شاعران عربزبان و فارسی زبان، در میان پژوهشگران و ادیبان از جایگاه ویژهای برخوردار است. در این زمینه، عمدهترین ویژگی محتوایی مراثی عاشورایی، بیان مظلومیت امام حسینع، سختیها و مصیبتهای کربلا و گریهمحوربودن آن است. شریف رضی، شاعر عربزبان قرن چهارم هجری (359ـ406) و محتشم کاشانی، شاعر فارسی زبان قرن دهم هجری (905ـ996)، هر دو از شاعران شیعی و دارای اشتراکاتی قابل ِتوجه در زمینۀ مراثی حسینی و اشعار عاشورایی هستند. مقالة حاضر سعی بر آن دارد تا به روش کتابخانهای و شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی مراثی این دو شاعر در مورد امام حسینع و تطبیق وجوه همانندی و ناهمانندی در مضامین مشترک رثای آنها بپردازد. روش تحقیق در این مقاله، براساس بررسی تشابه و تفاوت درونمایههای مشترک مرثیههای عاشورایی دو شاعر است. در نهایت، نتایج به دستآمده در زمینة شباهتها و تفاوتهای مضامین شعری دو شاعر، به صورت جدول ارائه شده است.
ملخص الجهاز:
"گریۀ زیاد در این بیت ، به بزرگی مصــیبت اشــاره دارد: (محتشــم کاشانی،١٣٧٠: ٥٠٨) تــــو نیــــز ای دل چو ابر نوبهــــاری ببــــار از دیــــده هر اشکی که داری او همچنین با به کاربردن کلمۀ «دیگر»، به آغاز ماه محرم و ایام عزاداری امام حســـین (ع ) اشاره و دل خویش را به ناله و چشم خود را به گریه دعوت میکند: (همان ) بنـــــال ای دل که دیگر ماتم آمـــــد بــــــگری ای دیده ایام غم آمــــــد در ادامه ، با انتخاب کلمۀ «روزگار»، میخواهد دائمیبودن و فراوان بودن گریه بر امام (ع ) را نشــان دهد و با به کاربردن کلمۀ «دهر»، بیان میدارد که روزگار پیوســته بر امام حســین (ع ) گریان بوده است : (همان : ٥٣٣) گر چشم روزگـار برو زار میگریست خون میگـذشت از سر ایوان کـربلا نگرفت دست دهر گلابی به غیر اشک زآن گل که شد شکفته به بستان کربلا در بحث گریه بر امام حســین ع ، هر دو شــاعر به این امر اشــاره دارند؛ با این تفاوت که شریف رضی از دیدگاهی برتر،نسبت به محتشم ، به این امر نگریسته و به گریۀ اهل بیت عصـمت و طهارت و پیامبر اکرم ص بر امام حسـین ع ، اشـاره مینماید و معتقد اسـت که این درد هیچ گاه درمان نخواهد شد ولی محتشم ، خویشتن را به گریه کردن مانند ابر نوبهاری که باران فراوان دارد، دعوت می نماید؛ آنگاه به آغاز دوبارة ماه محرم و نیز شـــروع دوبارة سوگواری بر امام حسین (ع ) میپردازد و با انتخاب کلمۀ روزگار، به دائمیبودن و زیادبودن گریه بر ایشـان اشـاره میکند."