خلاصة:
رودخانه ها و جلگه های حاصلخیز آنها از دیرباز کانون شکل گیری و رشد تمدنهای بشری بوده و هستند. جلگه خوزستان جلگه ای کم ارتفاع با شیب ملایم است که رودخانهی کارون در آن جریان دارد. این رودخانه در طول دوران زمین شناسی بهویژه درعهد چهارم «کواترنر» از تحرک و پویایی خاصی برخوردار بوده است، بهطوری که مرتب از مسیر اولیه خود منحرف شده و به مسیر یا مسیرهای دیگری تغییر جهت داده و علاوه بر جابجایی کانونهای مدنی، موجب تغییرات الگوی آبراههای نیز شده است. در این پژوهش با ترکیبی از روشهای کتابخانهای ـ میدانی و مطالعات تاریخی و بر مبنای روش سیستمی و با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست (2000)، دادههای رقومی 25000:1، نقشههای توپوگرافی و با استفاده از تکنیکهای GIS و نرمافزارهای آماری و همچنین سامانه سیستم موقعیت باب جهانی GPS اقدام به شناسایی مسیرهای اولیه و قدیمی رودخانه کارون گردید، و با عنایت به این مسأله که در تغییر مسیر رودخانهها در کواترنر 4 عامل اصلی تغییرات سطح اساس، عوامل تکتونیک، تغییرات اقلیمی (کاتاستروف) و عوامل انسانی نقش عمدهای داشتهاند مسیر رودخانه کارون را ردیابی نموده که منجر به شناسایی 4 مسیر عمده قدیمی به همراه تعداد زیادی مسیرهای فرعی گردید.
ملخص الجهاز:
"این رودخانه در طول دوران زمین شناسی به ویژه درعهد چهارم «کواترنر» از تحرک و پویایی خاصی برخوردار بوده است ، به طوری که مرتب از مسیر اولیه خود منحرف شده و به مسیر یا مسیرهای دیگری تغییر جهت داده و علاوه بر جابجایی کانون های مدنی، موجب تغییرات الگوی آبراهه ای نیز شده است .
کارون در ادامه به طرف جنوب ، در تنگـه هـایی کـه ویرانه های دوبه نای ساسانی مشرف به آن است (گتوند) به دشت عقیلـی وارد مـیشـود، سـپس بـه وسـیله گردنـه دیگری به کوه فدلک یا صخره شنی در بالای شوشتر وارد صحرای خوزستان میگردد (کرزن ،٣٨٢:١٣٤٩).
در اینجا از شعبه اصلی که بـه شـط العـرب میریزد سه شعبه دیگر جدا شده به طرف جنوبشرقی یعنـی خلـیج فـارس مـی رودو در آنجـا تشـکیل خلـیج هـایی میدهند مانند خور موسی، خور خلیج و خور بهمن شیرکه به واسطه شعبه های کارون به نامهای زردکهند، رودکـورو ١-وسیله ای جهت عبور از رودخانه شبیه قایق رود بهمن شیر ایجادمی شوند.
مسـیر دیگـری در جنـوب شهر اهوازو از محلی به نام کوت سید صالح و قزاویه کوچک منحرف می شده و پس از طی مسیر مـارپیچی شـکل به موازات رودخانه کارون فعلی در مناطق ابوسلیچه ، صفحه ، ام الحجار، صلاحاویه و در شمال دارخـوین بـه تـالاب شادگان می پیوسته است به جزسه مسیر قدیمی عمده مسیرهای کوچک دیگری نیزبه صـورت دریاچـه هـای هلالـی شکل در دو طرف رودخانه کارون مشاهده می شود که یادگار مسیر کهن روخانه می باشند (شکل ٨)."