خلاصة:
کلانتر، داروغه و کدخدا جز مدیران اصلی شهرهای اصفهان محسوب میشدند و در کنار سایر مقامات مانند
نقیب و محتسب امور اداری و مالی شهرها را برعهده داشتند. اختیارات کلانتر بیشتر به مسائل و امور داخلی شهر محدود میشد و تحت نظر حاکم کار میکرد و مدافع حقوق مردم در مقابل حاکم بود. کدخدایان محلات و ریش سفیدان اصناف را کلانتر تعیین میکرد. کلانتر معاونی داشت که به آن نقیب یا نقیب الاشرف می گفتند. داروغه مسئول پاسداری شهر و خارج شهر بود. جمع آوری مالیات اصناف و تعیین روسای اصناف مهم ترین وظایف کدخدا بودند. محتسب در زمینه امور بازار و امر به معروف و نهی از منکر نیز فعالیت میکرد. مسئله اصلی این پژوهش بررسی کارکرد و وظایف این صاحب منصبان و تعامل آنان در نظام اداری شهر اصفهان است.
ملخص الجهاز:
"در این مورد اسکندر بیگ ترکمان در ذیل عالم آرای عباسی مینویسد:« که بعد از مرگ شاه عباس اول و رسیدن خبر آن به اصفهان داروغه ، داروغه ی شهر خسرو میرزا برادر بکرات خان از سلاطین زاده های گرجستان دستور داد که جهت رفع مفاسد ملک و استقامت رعیت و حسن اخلاص و صلاح دولت به جهت رفع مفاسد ملک آرامش خلق آن شهر معظم که مقر سلطنت و محل اجتماع طبقات مردم و مملو از طوایف مختلفه است جلوس همایون را عاجلا بر تعزیه و سوگواری آن مصیبت جان سوز اهم دانسته » ( اسکندر بیگ منشی، ١٣١٧: ٧/١).
میرزا سمیعا در مورد وظایف و اختیارات نقیب چنین مینویسد: «خدمت مشارالیه تشخیص بنیچه اصناف است که هر سال در سه ماهه اول کس تعیین ، و کدخدایان هر صنف را حاضر نموده برضای یکدیگر بر وفسق قانون و حق و حساب و معمول و دستور مملکت بنیچه هر یک را مشخص و طوماری نوشته ، مهر نموده ، بسر رشته کلانتر سپارد که متوجهات دیوانی هر صنف در آن سال از آن قرار تقسیم وتوجیه شود» (میرزاسمیعا، ١٣٦٨: ٤٩) .
کیوانی به نقش نقیب در مراسم مذهبی شکل ویژه ای داده و نقش وی را در پیوند با اصناف چنین خلاصه میکند: سرپرستی رسوم و تشریفات مذهبی، مراقبت از مسائل اخلاقی اعضا، اجرای قواعد حاکم بر استادان جهت به کار گرفتن نو آموزان و شاگردان آن ها، پاسداشت سنت ها و آموزه های بزرگان واولیای منصوب به یک حرفه ، ارزیابی مالیات ، تقسیم سفارشات کالاها در میان اعضای صنف ، جلوگیری از نوسان قیمت در بازار و تعیین قیمت برای کالاها ( همان ،٧٨)."