خلاصة:
تشدید مشکلات زیست محیطی، ظهور و بروز بحرانهای اقتصادی و ناملایمات و نابرابریهای اجتماعی به صورت ریشههای تاریخی مؤثر در شکلگیری نظریۀ توسعۀ پایدار، کارشناسان مسایل شهری را بر آن داشت تا راهکارهای عملی و اقدامات اجرایی خاصی برای دستیابی به شهرهای پایدار پیشنهاد کنند. به همین منظور ارزیابی و سنجش میزان فشردگی بافتهای شهری، جزء نخستین گامها در بررسی وضعیت پایداری در شهرها است. از این نظر در این پژوهش ابتدا با استفاده از اسناد موجود، چهارچوب نظری توسعۀ پایدار و شهر فشرده، بیان شد. در ادامه شاخصهای شناساییشده برای سنجش میزان فشردگی شهری، تعیین و با استفاده از روش دلفی و تکنیک AHP تدقیق و وزن هر شاخص مشخص شد. در نهایت به منظور در نظر گرفتن همهجانبه و یکپارچۀ تمام شاخصها و ارزیابی فشردگی در دو برزن مطالعهشده در شهر یزد از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل همپوشانی استفاده شد. این پژوهش از نوع کاربردی و با روش توصیفی - تحلیلی در برزن گازرگاه از بافت تاریخی و برزن فرودگاه از بافت جدید شهر یزد انجام شده است. بر اساس نتایج بهدستآمده 46.77 درصد از برزن گازرگاه واقع در بافت تاریخی از درجۀ فشردگی متوسط و بالاتر بهره میبرد؛ ولی این رقم در برزن فرودگاه 38.17 درصد است. همچنین توزیع فشردگی در سطح بافت تاریخی متعادلتر و نزدیک به توزیع نرمال است.
ملخص الجهاز:
"شهر یزد بهعنوان نمونۀ مطالعاتی در این پژوهش از یکطرف، بافت تاریخی فشرده و از طرف دیگر بافت جدیدی با پراکندگی بیش از حد متعارف و معمول دارد که لازم است تا این اختلاف سطح فشردگی در این دو گونه بافت شهری، مقایسه، تحلیل و علتیابی شود؛ برای این منظور دو برزن از بافت جدید و بافت تاریخی این شهر برای مقایسۀ میزان فشردگی انتخاب شدهاند.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که با شروع شهرنشینی سریع و مهاجرتهای بیرویۀ روستا شهری، رشد مساحت آن بسیار سریع میشود؛ چنانکه میتوان الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی بیرویه(urban sprawl) را برای این شهر متصور شد.
اما برای تبیین فرم کلانشهر تهران همۀ شواهد و روشها و مدلهای بهکارگرفتهشده بیانگر این مسأله هستند که توسعۀ فیزیکی شهر تهران در همۀ دورهها بسیار سریع بوده و این مسأله به پراکنش افقی این شهر، نزدیکشدن به الگوی تصادفی در دورههای 65 تا 75، گرایش به فشردگی و تمرکز در دورههای بعدی یعنی تا سال 85 منجر شده است.
با توجه به نتایج پژوهش برای تغییر نوع رشد شهر و دستیابی به توسعۀ پایدار شهری الگوی رشد فشرده بهعنوان الگوی توسعه آینده پیشنهاد شده است.
در واقع بسیاری از محققان بر اساس این که تراکم بالا، مصرف انرژی را کاهش میدهد و در نتیجه کاهش میزان آلودگی را باعث میشود از دیدگاه شهر فشرده دفاع کرده و آن را بهعنوان راه حل جایگزین برای توسعۀ شهری معرفی کردهاند (Elkin et al."