خلاصة:
مفهوم هویت، عناصر و مقوله های گوناگونی را دربرمی گیرد و هنرهای سنتی همواره یکی از بسترهای شناخت هویت ایرانی بوده است. معماری سنتی به عنوان محسوس ترین و قابل درک ترین بخش از هنر ایرانی در ساحت عناصر و ساختارهای فیزیکی گوناگونی به منصه ظهور رسیده که به عنوان عناصر هویت بخش بر «روح مکان» معماری ایرانی اثرگذار بوده اند. یکی از این عناصر به صورت نماد تصویری و مفهومی در قالب «هندسه مقدس» ظهور می کند. «هندسه مقدس» به عنوان برترین صورت نمادین در قالبی مادی به بهترین وجه در ساختار معماری سنتی ظاهر شده و هویت معماری را تحت تاثیر قرار داده است. حال این سوال مطرح می شود که تزئینات هندسی چه نقشی در هویت سازی معماری سنتی ایران در دوره اسلامی دارند؟ و چه مفاهیم و صورت هایی در هندسه مقدس، عوامل هویت ساز معماری سنتی محسوب می شوند؟ این تحقیق بر مبنای پژوهش تفسیری و به روش کیفی جهت ارائه مدلی برای ترسیم نسبت میان هندسه مقدس و مولفه های هویت ساز آن انجام شده است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که حضور اشکال هندسی در تزئینات معماری سنتی به مثابه زبان نمادینی عمل می کنند که با بیانی مفهومی، تجربه زیبایی شناسانه ی خاصی از مکان را در اختیار انسان قرار می دهند. «این همانی» حاصله از این تجربه زمینه ساز هویتی معنادار برای معماری سنتی بوده است. بدین معنا که همخوانی هندسه مقدس با هویت انسان موجب تداوم ارتباط میان انسان و مکان می شود، مکانی که هویتش با هویت معنایی انسان سازگار است؛ به طوری که شاخصه های کالبدی، عملکردی و معنایی هندسه مقدس حامل پیام و معنایی می شود که به هویت معماری سنتی معنا می بخشد.
ملخص الجهاز:
" پیشینه تحقیق پژوهش هایصورت گرفته باموضـوع «هندسـه مقـدس "شـامل تـلاش نظریـه پـردازان سنت گرایهنراسلامیهمچون رنه گنون ،سیدحسـین نصـردرکتـاب هنـرومعنویـت اسلامی(١٣٧٥)،تیتوس بورکهارت درهنرمقدس (١٣٧٦)وافـراددیگـرچـون گلـرو نجیب اوغلودرهندسه وتـزیین درمعمـاریاسـلامی(١٣٧٩)،نـادراردلان درحـس وحدت (١٣٨٠)وحسن بلخاریقهیدرمبانیعرفانیهنرومعماریاسـلامی(١٣٨٨)، هادیندیمیدرمقاله یحقیقت نقش (١٣٧٨)است که اهمیت هندسه ونقوش هندسی راازدیدگاه قرآن ،حکمت وعرفان موردنظرقرارداده اند.
اماازآنجاکه توجه به نقوش هندسیبه کاررفته درتزئینات معماریسنتی به عنوان یک شاخصه هویت سازازنظرهادورمانده اسـت ،بنـابرابن آنچـه کـه درایـن بازشناسیازاهمیت برخورداراست ،مطالعه بسترهایفکریشکل دهنده ی ایـن نقـوش است ،تابتوان شناخت عمیق تریازبرهمکنش میان این نقوش وهویـت حاصـله ازآن به دست آورد.
هم چنین بایداشاره کردکه منظوراصلیازهویت کالبدی معماریسنتیدراین نوشتارآن معناییاست که به مفاهیم وروح فرهنگیشکل گیـری هرعنصرکالبدیکه دراین پژوهش «هندسه مقدس "به طورخاص است ،اشاره دارد.
ازنظرپروشنسکی«هویـت مکـان و هویت مکانیبخش هاییازهویت خویش محسوب میشودوهرکدام به نـوعیتفسـیر فردازمحیط ومعانیآن برایبیان خویشتن است »؛ویگـرواوزل «هویـت راتجـارب انسان درمکان هاوموقعیت هایخاص تعریف مـیکننـد»؛بـه عبـارت دیگـرعملکـرد اولیه ی مکان ایجاداحساسیازوابستگیودلبستگیبه آن وسپس احساس «این همانی"بـا فضااست که باخاطرات ،باورهاوارزش هاتقویت میشود،وهویـت مکـانیراایجـاد میکند.
ازجمله مراتبیازهویت که برایهندسه مقدس مـیتـوان در نظرگرفت عبارتنداز:الف )مؤلفه هایبیرونیهویت ساز:١-هویت تاریخی٢-هویت عملکردی٣-هویت کالبـدیب )مؤلفـه هـایدرونـیهویـت سـاز:١-هویـت دینـی ٢-هویت معنایی٣-هویت فرهنگی٤-هویت انسانی:این مرتبه ازهویـت بـه مسـأله «این همانی"انسان اشاره دارد.
به بیان دیگراگـرتجلـیراظهـورنـوروجـود بدانیم ،تناسب ویاهمان «قدر"قالب آن است ،بدین معناکه تجلیدرنظامیهماهنـگ ومتناسب جریان مییابدواین تناسب ونظم اسـت کـه وحـدت رادرابعـادگسـترده کثرت متجلیساخته وبانظم شگفت انگیزیهمزمان دومعنـاراروایـت مـیکنـد:اول تجلیلایتناهیوحدت که درنظم هندسیخودرانمودارمیسازد،دقیقابه این دلیل که نظم خودوحدت نمااست ودوم تقارن وتناسب بینظیـریکـه کثـرت راتحویـل بـه وحدت میکند(بلخاریقهی،١٣٨٨:٣٩٨)."