خلاصة:
حملة تیمور به خراسان، اسباب نابودی نیروهای انسانی را فراهم آورد و ضربات جدی بر ساختار سیاسی و اقتصادی آن وارد ساخت. با توجه به خاستگاه قبیلهای تیموریان، قبایل فراوانی همراه او به ایران آمدند و بخشی در خراسان ساکن شدند. با این حال در زمان جانشینان تیمور، شهرهای خراسان بزرگ در نتیجة حمایت حاکمان تیموری و بازسازیهایی که به اشاره آنها انجام گرفت، از رونق و آبادانی برخوردار شدند و جمعیت فراوانی در آنها سکونت پیدا کردند. فرماندهان نظامی، علما، مشایخ، سادات، دیوانیان، صنعتگران، پیشهوران، صوفیان و ... جزو شهرنشینان بودند. بر این اساس اینکه در شهرهای بزرگ خراسان چه اقدامات عمرانی صورت گرفت و چه طبقات و مناصبی در شهرها وجود داشت و چه هنرمندان و اصناف پیشهورانی در شهرهای خراسان در دورة تیموری تا پایان حکومت شاهرخ در سال 850 هجری حضور داشتند و رابطة بین آنها چگونه بوده است، پرسشهایی هستند که این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به آنهاست. آگاهیهای به دست آمده گویای این نکته است که در دورة جانشینان تیمور به شهر و شهرنشینی توجة بیشتری از دورة خود تیمور شده است و برخی شهرهای خراسان بزرگ آبادانی و رونق خود را بازیافتند.
ملخص الجهاز:
"بـر ایـن اسـاس اینکـه در شـهرهای بـزرگ خراسان چه اقدامات عمرانی صورت گرفت و چه طبقات و مناصبی در شهرها وجود داشت و چه هنرمندان و اصناف پیشه ورانی در شهرهای خراسان در دورة تیموری تا پایـان حکومـت شـاهرخ در سـال ٨٥٠ هجـری حضور داشتندورابطۀ بین آنها چگونه بوده است ،پرسش هایی هـستند کـه ایـن مقالـه بـه روش توصـیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به آنهاست .
این مقاله می کوشد به ترسیم چهرة شهرهای خراسان در دورة تیموری تـا پایان حکومت شاهرخ در سال ٨٥٠ هجری بپردازدو طبقـات اجتمـاعی ، جایگـاه و موقعیـت مناصـب و گروه های مختلف شهری را بررسی نماید.
منبـع دیگـری کـه درآن مـی تـوان بـه طبقـات و گروههای مختلف خراسان و هرات دست یافت ، بدایع الوقایع اثرزین الدین محمود واصـفی اسـت .
وی در اندک مدتی توانست برج وباروی هـرات را به شکل مستحکمی در بیاوردو خندقی در اطراف هرات با عمـق زیـاد حفـر نمایـد، بـه طـوری کـه اقدامات عمرانی انجام شده توسط او آبادانی را به همراه آوردو چه بسا از بناهای دوره های قبـل هـرات نیزعالی تر بود.
مردم توس نیز به علت حمله های تیمور به این شهرو ویرانی هایی که ایجـاد شـده بـود، بـه مـشهد رفتنـدو تلاش امیر سید خواجه ، از امرای شاهرخ ، برای بازگرداندن آنها نیز بـی فایـده بـود.
کلاویخو که مدتی در دربارتیمور به سر برده ودرجشن های دربـاری کـه بـه مناسـبت هـای مختلف توسط زنان دربار برگزارمی شده ،حضور داشته ، دراین مورددرسفرنامه اش مـی نویـسد: «زنـان حرمسراو شاهزاده خانم ها مجاز بودند که مجلس جشن و سرور تشکیل داده و در آن بزرگان مملکـت ، سفرای کشورهای بیگانه و بانوان درباری و عامۀ مردم شرکت می کردند (کلاویخو،١٣٦٣: ٢٦٧)."