خلاصة:
فرهنگ درستنویسی سخن ازجمله آثار تجویزگرایانهای است که در یک دهه گذشته بهعنوان یکی از منابع شناختهشده دانشگاهی جایگاهی نسبتا قابلتوجه در فضاهای آموزشی کسب کرده است. این اثر بهطور مشخص میکوشد به پیروی از نمونههای پیشین در این حوزه، به معرفی واژهها، ترکیبها و جملات نادرست و غیرمعیار در زبان فارسی و ارائه پیشنهادهایی در راستای پالایش این زبان از اینگونه نادرستنویسیها بپردازد. در این مقاله، ضمن معرفی این اثر و نیز مبنای نظری حاکم بر آن، تلاش بر آن است تا در شش بخش و در قالب شواهد و نمونههایی متعدد کاستیها و نادرستیهای این فرهنگ ارائه شود. یافتهها بیانگر آن است که بخش قابلتوجهی از اطلاعات ارائهشده در این اثر که مبنای بحث و تصمیمگیری نویسنده در معرفی زبان غیرمعیار است با کاستیهایی روبهروست که برای اثبات این مدعا، شماری از این مدخلها معرفی و بر پایه استدلالهایی علمی تحلیل و نقد شدهاند.
ملخص الجهاز:
نکتۀ اول آنکه مؤلف بدون مراجعه به منـابع انگلیـسی ، ظـاهراً در ذهـن خـود نـوعی گرته برداری معکوس از فارسی به انگلیسی کرده و حتی در این روند برای «از» یک of هـم به تشخیص خود به عبارت افزوده و این در حـالی اسـت کـه خـلاف تـصور رایـج ، معـادل «امتحان گرفتن » در انگلیسی give an exam و «امتحان دادن » take an exam است ؛١ اما نکتـۀ دوم آنکه نگاه خاص مؤلف به مقولۀ گرتـه بـرداری سـبب شـده تـا در ایـن مـورد بـه جـای عبارت رایج و جاافتاده و با بار معنایی خاص خود، به شاهدی برگرفته از قرن پنجم هجـری و با معنایی متفاوت یعنی «آزمودن » متوسل شود.
این ادعا به اشکال زیر نقض شده اسـت : نخـست آنکه در صفحات ٤١٥ و ٤١٨ همـین اثـر، یعنـی در مـتن «دانـشمند محتـرم » بـه قلـم احـسان یارشاطر، به عنوان نمونه ای از نثر فصیح فارسی که معیار اصلی مؤلف فرهنگ درست نویسی سخن در درستی و نادرستی واژه ها و عبارات است ، می خوانیم : - دانشمند محترم کمی عربی می داند و کمتر از آن ، فرانسه و انگلیسی ؛ - و حالا چند سال است کـه گذشـته از تـدریس فرانـسه در هنرسـتان عـالی ...