خلاصة:
کتاب درسی دانشگاهی در فرایند یاددهی و یادگیری نقش تعیین کنندهای دارد. کتاب درسی مناسب، ویژگیها و شاخصهایی دارد که آن را از کتابهای غیر درسی متمایز میکند.
نقد و تحلیل محتوای کتابهای دانشگاهی سبب میشود در طراحی و سازماندهی مناسب آن، دقت کافی بهعمل آید. این پژوهش با هدف دست یافتن به شاخصهای کتابهای درسی دانشگاهی، از روش تحقیق کتابخانهای استفاده کرده است. در این مقاله، با تحلیل محتوای کتاب، تعریف و مفاهیم آن، کاربرد و ابعاد آن، و نظراتی که در زمینه طراحی کتابهای درسی ارائه شده است را مورد ارزیابی و نقد قرار دادهایم. در این مقاله به طور موردی، میزان برخورداری کتاب قواعد و متون عربی، - کتابی که برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی فراهم آمده است- از شاخصهای کتاب دانشگاهی بررسی شده است. کتاب درسی از مهمترین و تاثیرگذارترین رسانههای آموزشی است که نقش ارزشمندی در نظام تعلیم و تربیت ایفا میکند. طراحی کتابها باید با توجه به معیارها و ضوابط خاصی در همه ابعاد متن باشد. تحلیل محتوای کتابهای درسی میتواند نقاط قوت و ضعف احتمالی کتابهای درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامهریزان و مؤلفان کتابهای درسی قرار دهد.
- University course book has a determining role in the teaching/learning process. A desirable course book has certain characteristics with differentiates it from a non-academic book.
- Critiquing and evaluating course book content can lead to a better precision and accuracy in its design and organization. Using library research methodology in this study, an attempt has been made to obtain a framework which represents university course book characteristics. Our goal in this study was that by analyzing course book content we could also evaluate and critique the definition and terminology of course book analysis, its application and dimensions and the related comments and interpretations. The book “Arabic Grammar and Reading” by Dr. Mohammad Reza Najjarian has been chosen as the case study so we can check how well the book has benefited from the characteristics obtained. Course book is one of the most important and influential instructional medium which is very significant in the realm of education. Analyzing course book content can provide a better chance for the authors, course and curriculum planners and instructors to find the strengths and possible weaknesses of the books and also make revision and possible change to the content of which based on a desirable goal and using academic principles.
ملخص الجهاز:
در این مقاله به طور موردی، میزان برخورداری کتاب قواعد و متون عربی، - کتـابی کـه برای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی فراهم آمده است - از شاخص های کتاب دانشگاهی بررسی شده است .
کتاب "قواعد و متون عربی" چه شاخص های برای آموزش متون و قواعد عربـی بـرای دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی را داراست ؟ پیشینه تحقیق : در دو سه دهه اخیر در حوزه متون آموزشی مقالات خوبی در تحلیل محتوا تهیه شده که مهمترین آنها عبارتند از: منادی(١٣٨٥) روش تحلیل محتوای متن گفتاری و نوشتاری در علوم رفتاری .
مـثلا آیـا کتابهـای درسـی دانشگاهی زمینه های لازم را برای شکوفایی استعدادها در حوزه های شـناختی، مهـارتی، نگرشی فراهم می آورند؟ برای تحقق این زمینه ها می توان سؤالات زیر را مطرح کرد: ١-آیا به تفکر نقادانه به عنوان فرایندی تاثیر گذار در طراحی متون توجه کافی شده است ؟ ٢-آیا به یادگیری فعال و مشارکتی در بخش های مختلف کتاب اهتمام لازم به عمل آمـده است ؟ یکی از رویکردهای شناختی مهم در یادگیری فر ایندهای شناختی، رویکرد تفکـر نقادانـه است .
در تحلیل محتوای کتاب های درسی، اغلب از دو تکنیـک کلـی، فرمـول هـای خوانـایی و ابزارهای فهرستی (چک لیست ها) استفاده میشود که هر تکنیک از تعدادی روش مختلف تشکیل شده است (جعفری هرندی، نصر، میرشاه جعفری،١٣٨٧).
٤. نتیجه گیری تحلیل محتوای کتاب درسی کاربردهای متنوعی دارد که شاید مهمترین کـارکرد آن تعیـین میزان تناسب محتوا با هدف های برنامه درسی است .