خلاصة:
اثرپذیری و اثرگذاری پدیدههایی هستند که از دیرباز در میان شاعران و نویسندگان وجود داشته و در آثار آنها منعکس شدهاند. حکیم عمر خیام نیشابوری شاعر و فیلسوف قرن پنجم و ششم هجری را به حق میتوان یکی از اثرگذارترین شاعران بر ادیبان شرق و غرب دانست که بسیاری از ادیبان دیدگاههای فلسفی وی را در آثار خود منعکس کردهاند. عبدالوهاب بیاتی(1926- 1999م)، شاعر معاصر عراقی تبار- که با ادبیات ایران زمین و بهویژه عمر خیام آشنا بود - وامها از معدن اندیشه ناب خیام ستانده است. بر همین اساس، پژوهش حاضر که از نوع کیفی است و با روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته، شناساندن زمینههای اثرپذیری بیاتی از خیام و بیان گستره این وامستانی ادبی را بر اساس مکتب فرانسه در ادبیات تطبیقی، وجهه همّت قرار داده است.
ملخص الجهاز:
در پژوهش پيش رو که با روش تحليلـي- توصـيفي و اسـتفاده از منـابع کتابخانـه اي صورت گرفته ، تلاش بر آن است تا به شيوه تطبيقي و با مقايسه اشعار عبدالوهاب بيـاتي و رباعيات عمر خيام ، زمينه هاي اثرپذيري بياتي از انديشـه هـاي خيـام ، شـناخته شـود و هماننديهاي اين وام ستاني آشـکار گـردد؛ از همـين رو، در ابتـدا ادبيـات تطبيقـي و دو مکتب مهم آن يعني مکتب فرانسه و مکتب آمريکا معرفـي، و بـه دنبـال آن بـه زنـدگي بياتي و خيام آثار علمي و ادبي و جايگاه آن دو در ادبيات پرداخته شده است .
پيشينه تحقيق رباعيات خيام تا کنون به زبان هـاي بسـياري ترجمـه شـده و شـاعران و نويسـندگان بسياري را در شرق و غرب تحت تأثير قرار داده است ؛ از همين رو پژوهش هـاي بسـياري ٢١٠/ پيرامون اين افکار که بيش تر گونه اي مرگ انديشي، دهرگرايي و پرسـش از آغـاز و انجـام آدمي را در بر ميگيرد، انجام پذيرفته و برخي پژوهش هاي تطبيقي نيز براي نشان دادن داد و ستد ادبي ميان خيام و ديگران صورت گرفته است که بارزترين آن ها عبارت اند از: ١.
تأثير شعر و انديشه هاي عمر خيام بر شعر عبدالوهاب البياتي / ٢٢٧ و در جاي ديگري چنين سروده است : «واليأس والموت البطيء علي/ أظفاره ينتاش أخيلتي»(همان : ١/ ٧٢) بنابراين همان گونه که انديشيدن و سخن گفتن درباره مرگ در سراسر رباعيات خيـام و اشعار بياتي ديده ميشود، به همان ميزان ، نشانه هاي نااميدي نيز در سروده هاي اين دو شاعر ـ اگرچه به ميزان کم تر ـ ديده ميشود؛ اگرچه ميتوان نااميدي را نتيجـه طبيعـي انديشيدن پيرامون مرگ دانست ، ولي بـا توجـه بـه نمونـه هـاي مـذکور، ايـن هماننـدي درونمايه را نميتوان مشابهت صرف و بدون وام گيري ادبي بياتي از خيام دانست ؛ و حتي نمونه هاي شعري و نيز سخن "بيضون " اين اثرپذيري را تأييد ميکنند.