خلاصة:
بررسی زمینه ها و مولفه های جغرافیایی- فرهنگی که در ایجاد، ثبات و گسترش حکومت ها نقش آفرینی می کنند همواره مورد علاقه و توجه محققان بوده است. با توجه به اینکه هر ملت بر اساس جغرافیای فرهنگی ویژه خود، تفکر، مذهب، جهان بینی و ایدئولوژی خویش را تعریف و پی گیری می نماید، مطالعه این تفاوتهای مکانی در مناطق و کشورهای مختلف دارای اهمیت است. در این پژوهش، مولفه های فرهنگی مهمی نظیر تاثیر امامان و امامزادگان، علما و خاندان های مذهبی؛ تاثیرات متقابل جغرافیای انسانی و طبیعی مکان های با هویت شیعی و یا ایرانی بر روی یکدیگر؛ استحکامات طبیعی و فاصله های فیزیکی فضاها و همین طور تاثیر جغرافیایی- سیاسی دولت های شیعی مورد مطالعه قرار گرفته و نقش جغرافیا و فرهنگ حاصل از آن در رسمی شدن مذهب شیعه در ایران تبیین می شود.
این تحقیق از نوع تحقیقات بنیادی بوده و با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. منابع اطلاعاتی این تحقیق را مدارک مکتوب (کتب، مجلات تخصصی، مقالات، مطالب موجود در فضای مجازی) و مصاحبه با کارشناسان تشکیل داده اند. با مطالعه بر روی جغرافیای طبیعی و فرهنگی ایران، جغرافیای تاریخی- سیاسی ایران و جریانات فکری- فرهنگی، این نتیجه به دست می آید که زمینه ها و مولفه های جغرافیایی- فرهنگی سرزمین ایران نقش مستقیمی در ظهور و فراگیری مذهب تشیع در این سرزمین ایفا کرده اند.
ملخص الجهاز:
در این پژوهش ، مؤلفه های فرهنگی مهمی نظیر تأثیر امامان و امامزادگان، علما و خاندانهای مذهبی ؛ تأثیرات متقابل جغرافیای انسانی و طبیعی مکانهای با هویت شیعی و یا ایرانی بر روی یکدیگر؛ استحکامات طبیعی و فاصله های فیزیکی فضاها و همین طور تأثیر جغرافیایی - سیاسی دولت های شیعی مورد مطالعه قرار گرفته و نقش جغرافیا و فرهنگ حاصل از آن در رسمی شدن مذهب شیعه در ایران تبیین می شود.
دانشجوی جغرافیای سیاسی ، دانشگاه تهران مقدمه موضوع این پژوهش تشریح چگونگی رسمی شدن مذهب شیعه در ایران با توجه به زمینه ها و مولفه های جغرافیایی - فرهنگی است .
فرضیه تحقیق نیز به این شکل تدوین شده است : «به نظر می رسد زمینه ها و مؤلفه هایی چون انتخاب کوفه به پایتختی حکومت امام علی ع ، عوارض جغرافیایی مربوطه ، اشتراک فکر ایران باستان و آموزههای شیعی ، قتل خلیفه دوم به دست فیروز، رفتار عادلانه ائمه با موالی و ایرانیان، مهاجرت امام رضا به ایران، شکل گیری حکومت های شیعی ، تأثیر شخصیت های ایرانی ، حضور اشعریها در قم و فعالیت دانشمندان شیعی مذهب در ظهور و فراگیری مذهب تشیع در ایران نقش داشته است ».
نهایتا می توان نتیجه گرفت که زمینه ها و مؤلفه هایی چون انتخاب کوفه به پایتختی حکومت اما علی ع ، عوارض جغرافیایی مربوطه ، اشتراک فکر ایرانیان باستان و آموزههای شیعی ، قتل خلیفه دوم به دست یک غلام ایرانی ، رفتار عادلانه ائمه با موالی و ایرانیان، مهاجرت امام رضا به ایران، شکل گیری حکومت های شیعی ، تأثیر شخصیت های ایرانی ، حضور اشعریها در قم و فعالیت دانشمندان شیعی مذهب در ظهور و فراگیری مذهب تشیع در ایران نقش داشته است .