خلاصة:
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در سال 1391 تصحیح دیوان نظام استرآبادی را منتشر کرد. با احترام به تصحیح کنندگان و سپاس از زحمات آنان برای معرفی این اثر به جامعه علمی، در این مقاله تصحیح این دیوان نقد می شود. درون مایه این اثر، دینی است و با ادبیات شیعی (پیش از دوران صفویه) ارتباط دارد؛ به همین سبب انتظار می رود تصحیح کنندگان با گذاشتن وقت بسیار، این تصحیح را با دقتی ستودنی به انجام رسانده باشند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی شیوه تصحیح و ارائه کاستی های اثر است تا شاید در چاپ بعدی زدوده شود؛ همچنین نشان دادن مبنایی برای کارهایی از این دست است تا تصحیح کنندگان دیگر، چنین خطاهایی را تکرار نکنند. با بررسی این تصحیح و مقابله آن با نسخه های خطی ای که تصحیح کنندگان از آن بهره برده اند، نکته های درخور توجهی به دست آمد؛ مهم ترین آنها عبارت اند از: ناهماهنگی عنوان کتاب با محتوا و اشاره نکردن به مثنوی سعادت نامه و دستور معما، نقص مقدمه، نداشتن روش علمی در شیوه تصحیح، ترجیح های نادرست در نسخه بدل ها، بی دقتی های بسیار املایی و انشایی و چاپی، بی توجهی به معنا در تصحیح، افتادگی های ابیات، نداشتن فهرست قصاید، نداشتن شماره ابیات در قصاید و قالب های دیگر شعری، ارجاع های ناقص در متن و پاورقی، بیان مطالب تاریخی بدون پایه علمی، تسلط نداشتن به معنای متن، پایبندنبودن به ارزش گذاری نسخه ها، معنی نشدن واژه های ناآشنا برخلاف آنچه در مقدمه گفته شده است، حذف کمابیش همه نسخه بدل ها و آوردن سلیقه ای بعضی از نسخه بدل ها با اشتباه، ناآشنایی تصحیح کنندگان با شیوه نگارش کاتبان و درنتیجه خوانش های نادرست، توجه نداشتن به وزن های عروضی در خوانش اشعار و خطاهای خوانشی آشکار، افتادگی واژه ها، مشخص نبودن ابیات تضمین شده، تکراری چاپ شدن ابیات و مصراع ها، آشفتگی پاورقی ها در ارجاع به نسخه بدل ها.
The correction of Divan-e-Nizamoddin Astarabadi have been published by the Library، Museum and Document center of Iran Parliament. Nezam is a powerful poet of the 9 and 10th century. He has a particular interest in the Iraqi style of poetry، in particular، Salman Savighi، Khaghani and Anwari. Because he had already told the brainchild، his poems are ambiguous and mysterious that remind Hindi style. He is one of the poets who changed the style from Iraqi to Isfahani. He praised Imam Ali (AS) and other Shia Imams. He was particularly interested in Shi’a literature. These poems have established his position in ritual literature. Especially since he lived in the days before Safavid Dynasti. Regarding the co-authors of this work and thanks for the efforts they have made، we have reviewed the correction of this book in this article. Due to the religious content of the book، and its affiliation with the Shia literature expected more time was spent to correct this book to be more precise. Tips were found in the analysis of this correction along with comparing it with handwritten notes. That is subject of this research. The major drawbacks of this book are: the book's introduction is incomplete; there is no scientific way to correct the text; they have made a mistake in choosing the correct words from the manuscripts; they have not taken into account the meaning of correction; very spelling and print carelessness and deleting poems. The book does not have odes list. Book poems do not have row numbers. The title of the book does not represent its content. It did not refer to Saadatnameh Masnavi and Dastur-e-Moamma.
ملخص الجهاز:
با بررسی این تصحیح و مقابلۀ آن با نسخههای خطیای که تصحیحکنندگان از آن بهره بردهاند، نکتههای درخور توجهی به دست آمد؛ مهمترین آنها عبارتاند از: ناهماهنگی عنوان کتاب با محتوا و اشارهنکردن به مثنوی سعادتنامه و دستور معما، نقص مقدمه، نداشتن روش علمی در شیوۀ تصحیح، ترجیحهای نادرست در نسخهبدلها، بیدقتیهای بسیار املایی و انشایی و چاپی، بیتوجهی به معنا در تصحیح، افتادگیهای ابیات، نداشتن فهرست قصاید، نداشتن شمارة ابیات در قصاید و قالبهای دیگر شعری، ارجاعهای ناقص در متن و پاورقی، بیان مطالب تاریخی بدون پایۀ علمی، تسلطنداشتن به معنای متن، پایبندنبودن به ارزشگذاری نسخهها، معنینشدن واژههای ناآشنا برخلاف آنچه در مقدمه گفته شده است، حذف کمابیش همۀ نسخهبدلها و آوردن سلیقهای بعضی از نسخهبدلها با اشتباه، ناآشنایی تصحیحکنندگان با شیوة نگارش کاتبان و درنتیجه خوانشهای نادرست، توجهنداشتن به وزنهای عروضی در خوانش اشعار و خطاهای خوانشی آشکار، افتادگی واژهها، مشخصنبودن ابیات تضمینشده، تکراری چاپشدن ابیات و مصراعها، آشفتگی پاورقیها در ارجاع به نسخهبدلها.
نسخة «س» این نسخه به شمارة 2/375 در کتابخانة مدرسة عالی شهید مطهری (سپهسالار) نگهداری میشود و با خط نستعلیق در سدة 11 هجری نوشته شده است؛ فقط قصاید مذهبی و زاهدانه را دارد و در بیشتر موارد با نسخة اساس منطبق است.
ذکر همۀ موارد به سبب حجم بسیار شواهد ممکن نیست؛ در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود: 1) کلیم بخت فرعونی جهان را ساخت ظلمانی; ; سهیل از جرم نورانی عیان کرد آتش موسی (همان: 50) واژة «گلیم» به صورت «کلیم» ثبت شده که آشکارا نادرست است و با معنای بیت سازگار نیست.