خلاصة:
زبان عربی، به عنوان زبان وحی و وسیله ارتباط دو میلیارد مسلمان در جهان، جایگاه ویژه ای داشته و شیوه آموزش آن برای زبانآموزان و مدرسان اهمیّت زیادی دارد، اما این موضوع با مشکلات و چالشهای فراوانی روبرو است؛ زیرا دستور زبان عربی برای عربزبانان نیز پیچیدگیهایی دارد و آن چه این موضوع را دشوارتر میسازد، فراموش کردن فلسفه پیدایش قواعد، تغییر کاربست آن از ابزار به هدف و کمتوجهی به شرایط و نیازهای مخاطبان است. در این نوشتار به ارائه روشی جدید در آموزش قواعد زبان عربی به غیرعرب زبانان میپردازیم که مبتنی بر نظریه یادگیری فراشناختی است. این روش با ساختار و ویژگیهای خاصّش، میتواند تغییر نگرش اساسی در معلمان و فراگیران نسبت به قواعد ایجاد و آن را به ابزاری ارزشمند تبدیل نماید. مهمترین شاخصههای این روش عبارتند از:1- با طرح مسأله و ایجاد انگیزه، فراگیران فایده و کاربرد درست هربخش از قواعد را به شکل دقیق در مییابند.2-تنها آن بخش از قواعد که برای تقویت مهارتهای شنیدن، خواندن، فهمیدن، نوشتن و صحبت کردن ضرورت دارد، به روشی ساده و شفّاف آموزش داده میشود.3- قواعد نه به عنوان هدف اصلی، بلکه به عنوان جزئی از یک کلّ و ابزاری ارزشمند درخدمت درک و فهم، ترجمه و ...، آنهم با مشارکت فراگیران آموخته میشود. 4- باتمرینهای شفاهی وعملی، مثال وتکرار وپیاده سازی قواعد، یادگیری به شکل عمیق، اصولی و کاربردی صورت میگیرد.
ملخص الجهاز:
مهمترین شاخصه های این روش عبارتند از: ١- با طرح مسأله و ایجاد انگیزه ، فراگیران فایده و کاربرد درست هر بخش از قواعد را به شکل دقیق در مییابند؛ ٢-تنها آن بخش از قواعد که برای تقویت مهارت های شنیدن ، خواندن ، فهمیدن ، نوشتن و صحبت کردن ضرورت دارد، به روشی ساده و شفاف آموزش داده میشود؛ ٣- قواعد نه به عنوان هدف اصلی، بلکه به عنوان جزئی از یک کل و ابزاری ارزشمند درخدمت درک و فهم ، ترجمه و ...
بنابراین فرایند آموزش ، فرایندی نیست که معلم ، ذهن دانش آموزان را با اطلاعات فراوان پر کند، بلکه باید به گونه ای عمل نماید که فراگیران در این فرایند، مشارکت فعال داشته و به جای گوش دادن صرف و حفظ یک سری معلومات ، به مسألۀ مطرح شده از جانب معلم ، بیندیشند و برای آن پاسخ های گوناگون بیابند تا بدین وسیله امکان تثبیت شناخت و یادگیری و اندیشه سازی برای آنان فراهم شود.
اگر علم نحو به زبان آموز در خواندن یک متن به منظور فهمیدن آن یا بیان خوب یک مطلب کمک نکند، چه سودی دارد؟» (طعیمۀ، ١٩٨٩م : ٢٠) بنابراین ، قواعدی باید آموزش داده شود که در تحقق مهارت های زبانی سهیم بوده و فایدة عملی داشته باشد؛ زیرا «هدف از مطالعۀ قواعد نحو، تقویت گوش ، زبان و قلم ؛ یعنی توانا ساختن فرد برگوش دادن ، صحبت کردن ، خواندن و نوشتن به روش درست است .