خلاصة:
هدف
هدف نوشتار حاضر، بررسی اصالت و کارایی شیوه های رفع تعارض ادعایی علم و دین، ارائه شده توسط مصباح یزدی بوده است.
روش
پژوهش پیش رو در گردآوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و در مقام داوری ابتدا از روش توصیفی، در ارائه شیوه های رفع تعارض علم و دین از دیدگاه اندیشمندان غربی و مصباح یزدی بهره برده و سپس با روش تطبیقی، شیوه های اندیشمندان غربی و مصباح یزدی را با یکدیگر مقایسه و با روش تحلیلی، اصالت و کارایی شیوه های مصباح یزدی را ارزیابی کرده است.
یافته ها
مصباح یزدی با شیوه های مختلفی مانند شیوه های ناظر به ماهیت، قلمرو، مبنا، منبع و معیار علم، شیوه ناظر به اعتبار معرفت شناختی علم و شیوه تمسک به برخی نظرات علمی به رفع تعارض ادعایی علم و دین پرداخته است.
نتیجه گیری
شیوه های مصباح یزدی به طور عمده مبتنی بر فلسفه علم اسلامی است. این شیوه ها به مقدار زیادی کارامد است و تکرار شیوه های رفع تعارض متفکران غربی نیست.
ملخص الجهاز:
(پلانتینگا، ١٣٨٠: ١٦٣-١٦٢) اگرچه مصباح در مواردی برای تأیید فرضیه بودن برخی نظریات علمی معارض با مدعیات دینی، به نظریات علمی برخی دانشمندان غربی که مخالف آن نظریه بودهاند، استناد کردهاند(مصباح یزدی، ١٣٨٢، ج ٢: ٢٢٦)؛ اما اشتراک دیدگاه مصباح با برخی متفکران غربی در ارائۀ شیوة رفع تعارض مزبور، شاهدی بر تکراری بودن شیوة وی نیست ؛ زیرا مصباح بر اساس دیدگاهی که بر مبنای فلسفه علم اسلامی دربارة اعتبار علم دارد، معتقد است که نظرات علوم تجربی اعتبار یقینی ندارند.
(همو، ١٣٨٣: ٥٢-٥١) بررسی کارایی: کارامدی شیوة مورد بحث در رفع تعارض علم و دین درگرو این است که نظریات علمی را به طور کلی قابل اثبات یقینی و قطعی ندانیم ، همانگونه که مصباح یزدی به این دیدگاه باور دارد.
(باربور، ١٣٨٤: ٦٠) نتیجه اینکه ، اگر چه شیوة «منبع و معیار قرار دادن مدعیات متون دینی برای علم »، هم توسط مصباح و هم توسط برخی اندیشمندان غربی از جمله بنیادگرایان مسیحی استفاده شده است ، اما آنان در ارائۀ این شیوه، مستقل از یکدیگرند؛ زیرا بنیادگرایان مسیحی بر مبنای اعتقاد به اینکه کتاب مقدس کاشف از حقایق علمی دربارة جهان مادی است (همو، ١٣٦٢: ٣٥) این شیوه را مطرح کردهاند، ولی مصباح بر اساس مبانی کلام اسلامی در زمینۀ حقانیت وحی و نبوت پیامبر اسلام و واقع نمایی متون دینی یقینی، این شیوه را مطرح کرده است .