خلاصة:
مهاجرت سادات به مناطق گوناگون جهان اسلام و استقرار آنها، بهدلایل مختلف و تحتتاثیر شرایط و عوامل متفاوت سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی صورت گرفتهاست. این جریان در خراسان، روندی طولانی و درعینحال، مستمر را طی کرد که از نیمه اول قرن دوم هجری شروع شد و در تمام سالهای پس از آن ادامه یافت. این روند، در مرحله اول، با ورود افرادی مبارز، با انگیزه هایی سیاسی مثل قیام یا پناه جویی، شروع شد و در مرحله بعد، با مهاجرت اختیاری گروه ها و دیدگاه های مختلف و متعددی برای گزارش و تبیین این روند ارائه شدهاست که گاه با واقعیت تاریخی فاصله دارند. بررسی داده ترین دلیل آغاز مهاجرتها به خراسان و دیگر مناطق ایران شرایط دشوار سیاسی و محرومیتهای اجتماعی آل ابیطالب در سرزمین مبدا (حجاز و عراق) ازیکسو، و فضای هواخواهی از خاندان پیامبر در ناحیه مقصد (خراسان)، ازسویدیگر بود. پس از آن، شرایط اقتصادی و اجتماعی خراسان و تحولات سیاسی در سرزمین ویژه حکومت علویان طبرستان، در تداوم مهاجرت ها نقش داشت.
ملخص الجهاز:
در این پژوهش ها، برای تبیین چرایی ورود سادات به ایران بر دو عامل بیشتر تأکید شده است ؛ یکی ظلم و ستم خلفای اموی و عباسی بر طالبیان و به خصوص علویان ، که سبب گریز آنها از خاستگاه ها مـی شـد، و دوم محبوبیت خاندان پیامبر در مناطق مختلف ایران ، که عامل جذب آنها بود.
بر اساس این دیدگاه ، آغاز مهاجرت سادات به ایران با آمدن یحیی بن زید به خراسـان شروع شد و پس از وی، چهره های دیگـری از طالبیـان ، ازجملـه عبـدالله بـن معاویـه ، عبیدالله الاعرج ، علی بن موسی الرضا، و ابـوجعفر صـوفی ، بـر اسـاس شـرایط خـاص سیاسی ، وارد این دیار شدند (برای این روایت ها نـک .
مهم ترین دلایلـی که بر اساس این روایت ها برای تبیین جریان مهاجرت بیان شده است ، عبارت انـد از: ١) فشارهای سیاسی و محدودیت های اجتماعی وارد بر آل ابی طالب ، به ویـژه علویـان ، در سرزمین مبدأ (حجاز و عراق )؛ ٢) نارضایتی های عمومی از خلافت اموی و عباسـی در مناطق مختلف ، به ویژه خراسان ؛ ٣) گسترش تشیع سیاسی در خراسان ؛ ٤) دوری مناطق مقصد از مبدأ مهاجرت ها و وجود پناهگاه های طبیعی در سرزمین های پذیرای ناراضیان ؛ ٥) محبوبیت و پذیرش خاندان پیامبر در ایران ، به ویژه خراسان ، طبرستان ، قم ، و کاشان ؛ و ٦) رفاه و امنیت نسبی شهرهای ایران (برای این دیدگاه هـا نـک .
در اواخر قرن سوم ، قیام و حکومت علویان در خراسان سبب مهاجرت های دسته جمعی سادات به ایران شد کـه شـماری از آنها تحت تأثیر عوامل سیاسی یـا اقتصـادی ، بـه خراسـان وارد شـدند.