خلاصة:
بنابر «اصل تغییرناپذیری دعوای حقوقی»، اگرچه طرفین بر جهات موضوعی دعوا تسلط دارند، ولی هنگامی که خواهان دادخواست خود را تنظیم کرد، باید این موضوع را درنظر داشته باشد که تمامی آنچه را که میخواهد، در دادخواست تقدیمی با رعایت همۀ شرایط مصرحۀ قانونی قید نماید و خوانده نیز صرفاً در چارچوب خواسته حق دفاع دارد. پس از شروع دادرسی، ایجاد تغییرات بعدی با محدودیتهایی روبرو خواهد بود که در تمام مراحل دادرسی جریان خواهد داشت. هدف این اصل آن است که نشان دهد اگرچه طرفین حق دادخواهی و نیز حق دفاع آزادانه دارند، ولی بنابر ضرورتِ رعایت اصل احترام به حقوق دفاعی و نیز توجه به اصل سرعت و نظم در دادرسی، بهموجب اصل تغییرناپذیری، محدود به دعوای خود هستند. این پژوهش به دنبال تبیین جایگاه این اصل در قانون آیین دادرسی مدنی ایران و قواعد آیین دادرسی مدنی فدرال امریکا، مبانی اصل و شناسایی استثناهای اجرای آن در راستای اجرای هرچه بهتر آن است.
ملخص الجهاز:
com) (تاريخ دريافت : ١٣٩٦/٠٨/١٥، تاريخ پذيرش : ١٣٩٦/١٢/١١) چکيده بنابر «اصل تغييرناپذيري دعواي حقوقي»، اگرچه طرفين بر جهات موضـوعي دعـوا تسـلط دارنـد، ولي هنگامي که خواهان دادخواست خود را تنظيم کرد، بايد اين موضوع را درنظر داشته باشد کـه تمامي آنچه را که ميخواهد، در دادخواست تقديمي با رعايت همـۀ شـرايط مصـرحۀ قـانوني قيـد نمايد و خوانده نيز صرفا در چـارچوب خواسـته حـق دفـاع دارد.
نکتۀ ديگر در خصوص اثر اصل نسبت به دادرس اين است که اگرچه تعيين سبب حکمي به اصحاب دعوا مربوط نميشود و وظيفۀ دادگـاه اسـت ، امـا هرگـاه تغييـر خواسته يا تغيير سبب در قانون پذيرفته شده باشد، همانند اختيـاراتي کـه در مـواد ٩٨ و ٣٦٢ قانون آيين دادرسي مدني براي خواهان درنظر گرفته شده است ، بايد در همان محـدوده تغييـر اسباب موضوعي و به تناسب آن ، تغيير اسباب حکمي را پذيرفت .
به اين ترتيب ، برخلاف آنچه برخي از حقوق دانان اظهار داشته و دعاوي طاري را در زمـرة استثناها برشمرده اند (غمامي و محسني، ١٣٩٤، ص ١٥٤)، دعـاوي طـاري اسـتثنايي بـر اصـل تغييرناپذيري نيست ؛ چراکه اگر دعوايي با تقديم دادخواست آغاز شود، حتي اگر عنـوان دعـواي طاري داشته باشد، اساسا خود دعواي مستقلي اسـت کـه فقـط بـه لحـاظ جلـوگيري از اطالـۀ دادرسي و تصميم گيريهاي مغاير با هم به صورت توأمان رسيدگي ميشود؛ حال آنکه آنچـه در مادة ٩٨ پيش بيني شده تغييراتي است که بدون تقديم دادخواست پذيرفتـه مـيشـود.