خلاصة:
مرجعیت علمی که تبیین و تفسیر آیات مبهم و متشابه قرآن کریم و بیان معارف و احکامی است که بهروشنی و
آشکارا در مصحف شریف نیامده است (تا از هرگونه برداشت نادرست و نزاع علمی در میان مسلمانان پیشگیری
کند)، یکی از شثون و وظایف رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم است که پس از ایشان، به اهلبیت علیهم السلام واگذار شده است و همه
مسلمانان در این مسئله هم داستاناند؛ برخلاف حاکمیت سیاسی که شیعه و سنی در آن اختلاف دارند.
ما در نوشتار پیشرو برآنیم که این مسئله را با توجه به احادیث و سخنان محدئان سه قرن نخست اسلامی؛
عم از صحابه، تابعان و شاگردان تابعان، با توجه به اهمیت دیدگاه آنها در میان مسلمانان، به ویژه اهلسنت،
اثبات کنیم.
بااین حال، نقل حدیث از امامان معصوم علیهم السلام و شاگردی در مکتب آنها و تمسکک به سیره آن بزرگواران در
استنباط احکام دینی، خود گواه و دلیل دیگری در پذیرش مرجعیت علمی آنها است که در این نوشتار بدان هم
خواهیم پرداخت. هرچند بیشتر سخنان صحابه درباره برتری و جایگاه علمی امام علی علیله السلام است ولی بیان احادیثی
همچون حدیث ثقلین و تصریح برخی از تابعان به مقام علمی و مرجعیت امامان دیگر، بر جایگاه علمی آن بز رگواران در نزد آنها دلالت دارد.
افزون براین، کوشیدهایم تا از منابع غیرامامیه در سه قرن نخست اسلامی، روایتها و آثار منقول در زمینه
مرجعیت علمی اهلبیت علیهم السلام آورده شود که نتیجه آن، پذیرش موضوع از سوی صحابه و محدثان غیرامامیهای
است که دیدگاه آنها از سوی اهلسنت پذیرفته شده است.
ملخص الجهاز:
هرچند بیشتر سخنان صحابه درباره برتری و جایگاه علمی امام علی( است ولی بیان احادیثی همچون حدیث ثقلین و تصریح برخی از تابعان به مقام علمی و مرجعیت امامان دیگر، بر جایگاه علمی آن بزرگواران در نزد آنها دلالت دارد.
همچنین سفیان ثوری با سند خود از عایشه روایت کرده است که گفت: «او (امام علی) داناترین شخص به سنت (نبوی) است که باقی مانده است» (ذهبی، 1417، ج2، ص628؛ شیرازی شافعی، بیتا، ص42).
داناترین امت: سلمان از رسول خداa نقل میکند که فرمود: «أعلم امتی من بعدی علیبن ابیطالب؛ داناترین فرد امتم بعد از من، علی بن ابی طالب است» (گنجی شافعی، 1404، ص332؛ شوشتری، 1409، ج4، ص318).
ابوامامه و أعلم بودن امیرمؤمنانs ابوامامه از رسول خداa نقل میکند که فرمود: «أعلم أمتی بالسنه و القضاء بعدی علیبن أبیطالب؛ داناترین فرد امت من به سنت و قضاوت بعد از من، علیبن ابیطالب است» (گنجی شافعی، 1404، ص80؛ ابنشهرآشوب، بیتا، ج2، ص33؛ قاری، 1422، ج9، ص3940).
یحییبن معین، به سند خود نقل میکند: «از عطاء سؤال شد که آیا در میان اصحاب رسول خداa کسی را أعلم از علیs میشناسی؟ پاسخ داد: سوگند به خدا که چنین شخصی را نمیشناسم».
همچنین در حدیثی به سند خود از امام باقر(، کیفیت نماز شب رسول خداa را نقل کرده است: «یوسف عن أبیه عن أبیحنیفه عن أبیجعفر محمدبن علی عن النبیa» (همان، ص34).
و حدیث أعلم بودن امام علیs در علم قضاوت را در المصنف خود نقل کرده است که رسول خداa فرمود: «أقضاهم علی؛ عالمترین شما (صحابه) به علم قضاوت، علی است» (عبدالرزاق، بیتا، ج11، ص225).