خلاصة:
رنگها شکلی از بیان احساسات، افکار و تجربیات آدمی هستند. توجه به آنها در متون عرفانی به دلیل نقش تأویل پذیری در شناخت بینش شاعران صوفی مسلک اهمیت ویژهای دارد. ضرورت پژوهش حاضر کشف رموز رنگهایی بود که عطار از آن به زبان نمادین مفاهیم باطنی را تأویل کرده است. بازگشایی معنای رمزی رنگهای به کار رفته در چهار مثنوی عطار و رسیدن به معانی نهفته و عرفانی زﻣﻴﻨﺔ تازهای برای درک معانی اشعار وی فراهم میکند. پرسش اساسی اینجاست کدام رنگها و با چه مفاهیم رمزی در اشعار شیخ عطار بازتاب داشته است؟ نگارنده در این جستار حین بررسی چهار منظومه عرفانی شاعر با رنگهای نمادین مواجه شد. این رنگها، سپید یا سفید، سیاه و کبود، نیلی یا فیروزه ای، زرد، سبز و سرخ بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که عطار علاقه وافری به استفاده از زبان نمادین رنگ برای بیان مفاهیم عرفانی دارد. نمود حالات عرفانی از طریق زبان سمبلیک رنگ در مثنویها مخاطب را به عمیقترین لایههای درونی عرفان کشانده است.رنگها در زبان شعری عطار با پیشینه اعتقادی، اساطیری، ادبی و عرفانی دارای تأویلهای منفی و مثبت بودند.
ملخص الجهاز:
(نوری علاء1348 : 55) در بررسی و تحلیل جلوههای این تصویرپردازی در شعر ناصح الدین أرجانی که به وسیله صورخیال محقق میشود، ابزاری همچون صنعت تشبیه، حس آمیزی، استعاره، مجاز، کنایه را که از برجستهترین هنرهای تصویر محسوب میشود، بهره خواهیم گرفت تا بازتاب اندیشههای حکمی عرفانی ناصح الدین أرجانی را به تصویر بکشیم و از این منظر نقش صور بیانی در ترسیم بهتر آن مضامین برای مخاطب بیش از پیش نمایان گردد: نکوهش روزگار حکمت کلامی مختصر و فصیح است که پند و نصیحتی سودمند یا نگرشی اندیشمندانه را نسبت به هستی و زندگی در بر میگیرد.
ناصح الدین در مدح وزیر زینبی اشعار غنائی را سروده است که با استفاده از تشبیهات و استعارات فراوان او را توصیف مینماید و ممدوح خویش را در حفظ و نگرش در قرآن کریم از سرآمدان عصر خویش میداند که علم تأویل را نیز نیکو میدانند سپس ناصح الدین به مسأله مهم ناسخ ومنسوخ در شریعت اسلامی میپردازد و این امر مربوط به ذات باری تعالی است که آیات محکمی را میآورد و سپس آیات منسوخی را در همان باره نازل میکند: رب البرایا کأنه ثقة برعیه ما یزال یبرؤها کذلک الله ذو المواهب ما ینسخ من آیة و ینسؤها یأت بخیر منها فیقصر عن معادها فی الخلال مبدؤها (أرجانی، 1998، 75: 1) ترجمه: (خداوند آفریننده تمام جهانیان است و خلقش را بخاطر اعتماد به این پادشاه امین هستی داد.