خلاصة:
شخصیّت پردازی و خویشکاری قصّهها -به عنوان عمل و کنش و نقش یک شخصیّت -
رویکردی نوین و
ساختا رگرایانه در مطالعة ادبیّات داستانی است و درپی یافتن شخصیّتهای قصّهها
و بررسی رفتار آنها میباشد. ولادیمیر پراپ، ساختا رگرای روسی در نظامی ابداعی به بررسی
شخصیّتها وخویشکاری قصّههای پریان روسی پرداخت. و از آنجا که قصّه در عرصة فرهشگ و
انتقال مفاهیم انسانی عمری کهن دارد، اغلب کتب آسمانی پیام خویش را در قالب قصّه بیان
داشتهاند. و به این دلیل که قصّههای قرآن دارای مولّفههای فنی قصّههای امروزی است. میتوان این
قصّهها را بر پای کنش شخصیّتها و خویشکاری آنها از دیدگاه ولادیمیر پراپ، که بر زمینه دینی
و مذهبی قصّهها تاکید میورزد، مورد بررسی قرار داد.
نوشته حاضر با بهره گرفتن از نظریه پراپ و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به بررسی
خویشکاری و ریخت شناسی و شخصیّتهای قصة حضرت عیسی (ع) در ترجمة تفسیر طبری
می پردازد. برای وصول به نتیجهای بهتر قصّه به سه بخش تقسیم شده است و شخصیّتهاء
خویشکاریها و حرکتها در هر بخش مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرند. یافته ها نشان میدهد
که این قصّه با الگویی که پراپ از قصّههای پریان ارایه میدهد با مقداری جابهجایی در خویشکاری
شخصیّتهای قصّه هماهنگ است؛ زیرا که از سی و یک خویشکاری قصّههای پریان» بیست و یک
خویشکاری در میان پنج شخصیّت موجود در قصتّه موجود است. همچنین حرکتهای اوّل و دوم از
ح رکتهای ششگانة پراپ در این قصّه دیده میشود.
ملخص الجهاز:
گرچه تاکنون مطالعات بسیاری در زمینه ریختشناسی و کنش شخصیتهای قصههای پریان پراپ صورت گرفته است ولی زمینۀ تازگی تحقیق در مقالۀ حاضر، بررسی خویشکاری و شخصیتپردازی قصۀ حضرت عیسی (ع) در ترجمۀ تفسیر طبری از دیدگاه پراپ میباشد که نقشی مهم در شناخت ساختاری قصۀ حضرت عیسی (ع) دارد و پرتوی جدید را از داستان حضرت عیسی (ع) به خوانندگان و مخاطبان منتقل میکند که در هیچ یک از پژوهشهای پیشین به تبیین این موضوع پرداخته نشده است.
او در قصههای پریان به 31 خویشکاری ـ عمل و کنش و رویکرد یک شخصیت ـ دست یافت و طبق نظر او همۀ این خویشکاریها در هیچ قصهای همزمان یافت نمیشود و برای هر خویشکاری خلاصهای فشرده شده از آن را با یک نشانۀ قراردادی به قرار زیر مشخص کرده است: صحنۀ آغازین (α)، غیبت (ß)، نهی (g)، نقض نهی (d)، خبرگیری (e)، خبردهی (z)، فریبکاری (h)، همدستی (J)، شرارت (A)، میانجیگری (a)، مقابله (C)، عزیمت (↑)، خویشکاری بخشنده (D)، واکنش قهرمان (E)، دریافت شیء جادویی (F)، انتقال (G)، کشمکش (H)، داغ گذاشتن (J)، پیروزی (I)، التیام مصیبت (K)، بازگشت (↓)، تعقیب (Pr)، رهایی (Rs)، ناشناختگی (O)، ادعاهای بیپایه (L)، کار دشوار (M)، حل مسأله (N)، شناختن (Q)، رسوایی (Ex)، تغییر شکل (T)، مجازات (U)، عروسی (W)، ربط دهنده (§)..