خلاصة:
نوشتار حاضر به بررسی وضعیت تجارت خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان میپردازد که یکی از عناصر تشکیلدهنده اقتصاد تیموریان است. در این نوشتار با اتکای به دادههای موجود در منابع و با رویکردی توصیفی – تحلیلی، اوضاع تجارت منطقه، از ظهور تیمور تا انتهای حکمرانی بایقرا موردبررسی قرارگرفته است. مقاله این پرسش اساسی را موردتوجه قرار میدهد که وضعیت تجارت در خراسان و ماوراءالنهر در دوره تیموریان چگونه بود؟ در این نوشتار، نشان دادهشده است که توجه به مقوله تجارت در دیدگاه امیران تیموری، موقعیت جغرافیایی خاص این دو منطقه مهم، تنوع کالایی و نیز رشد چندین شهر عمده در این مناطق، مجموعهای از عوامل موثر بر رونق تجارت در خراسان و ماوراءالنهر میباشند. تجارت مناطق مذکور با تکیهبر فاکتورهای فوق و نیز قرار گرفتن در معرض سیاستهای اقتصادی امیران تیموری، دارای تجارتی پویا گردید. لذا با رونق نسبی در اجزاء متشکل تجارت منطقه در دوره تیموریان روبروییم.
ملخص الجهاز:
مقاله این پرسش اساسی را موردتوجه قرار میدهد که وضعیت تجارت در خراسان و ماوراءالنهر در دوره تیموریان چگونه بود؟ در این نوشتار، نشان داده شده است که توجه به مقوله تجارت در دیدگاه امیران تیموری، موقعیت جغرافیایی خاص این دو منطقه مهم ، تنوع کالایی و نیز رشد چندین شهر عمده در این مناطق ، مجموعه ای از عوامل مؤثر بر رونق تجارت در خراسان و ماوراءالنهر میباشند.
در چهار جهت از این شهر، با احداث رباط ها و گماشتن افرادی برای خدمت رسانی به مسافرین و تجار، زمینه ای فراهم ساخت که چنانچه مسافرتی چندماهه نیز انجام میگرفت ، که به ادعای برخی مورخان تیموری کماکان امنیت برای کاروان های تجاری برقرار بود (سمرقندی،١٣٨٣: ١٤٣/١).
پس از وفات تیمور و وقوع جنگ های داخلی تیموریان ، این شاهرخ بود که وحدت سیاسی خراسان و ماوراءالنهر را دوباره برقرار ساخت .
همچنین این شهر مرکز تجاری ارزشمندی برای صادرات جواهرات ، پارچه های ابریشمی و غیر ابریشمی به سرزمین چین بود (باربارو و دیگران ،١٣٤٩: ٨٤).
هرچند الغ بیگ در ماوراءالنهر راه تیمور را در پیش گرفت ، اما این هرات بود که دوران رونق اقتصادی خویش را آغاز کرد.
د) نیشابور: مرکز عمده تجمع کاروان های تجاری بود که از این شهر به عنوان انبار کالاهای خویش استفاده میکردند.
کبک خان از خانات اولوس جغتای نیز سکه ای با وزن معادل ٨ گرم در ماوراءالنهر ضرب کرد که با نام «کپکی»، پایه بسیاری از معاملات تجاری در این منطقه بود (رویمر و دیگران ،١٣٧٨: ٢٧٢).