خلاصة:
کشور ایران اقوام بسیار متنوعی را در خود جای داده است. مطابق منابع و شواهد، شکاف قومی در میان بخشی از اقوام ایرانی فعال شده است. فعالشدن شکاف قومی عوامل پرشماری دارد و پیامدهای سیاسیـاجتماعی آن نیز پیچیده است. هدف این تحقیق، بررسی زمینههای تاریخی و اجتماعی مؤثر بر شکاف قومی و سازوکار فعالشدن آن در میان پنج قوم ایرانی است. مبانی نظری تحقیق در نظریة استین روکان و نظریههای چندمتغیرة قومی ریشه دارد. جامعة آماری شامل اقوام ساکن در ایران است. روش تحقیق تاریخیـتطبیقی است. اتکای مطالعه بر منابع اسنادی بوده و بیشتر از دادههای ثانوی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که شکاف قومی در فرآیندی تاریخی در میان بعضی اقوام ایرانی فعال شده است. تشکیل دولت متجدد مرکزگرا، ملتسازی ناقص و ایجاد نابرابری قومی در ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، و احساس تبعیض قومی نقشی برجسته در این فعالشدن داشته است. مدیریت توزیع عدالت و کاهش نابرابری در ابعاد مختلف شکاف قومی فعال را ترمیم و آن را به شکاف غیرفعال تبدیل خواهد کرد.
ملخص الجهاز:
زمینه های تاریخی و اجتماعی مؤثر بر شکاف قومی در ایران حسین محمدزاده ،١ سعید خانی 2 (تاریخ دریافت ٩٦/١٠/٢٠، تاریخ پذیرش ٩٧/٠٨/٢٠) چکیده کشور ایران اقوام بسیار متنوعی را در خود جـای داده اسـت .
شواهد تجربی و تاریخی نشان می دهد که «شکاف قـومی در میان پنج قوم ایرانی (ترک ، کرد، بلوچ ، ترکمن و عرب ) فعال شده است » (رمضـان زاده ،٢ ١٩٩٤: ٢١٩).
Sambanis & Shayo 126 ١) ریشه های تاریخی شکاف قومی در ایران کدام اند؟ ٢) علل اجتماعیـاقتصادی فعال شدن شکاف قومی در میان پنج قوم ایرانـی (تـرک ، کـرد، بلوچ ، عرب و ترکمن ) کدام اند؟ ٣) راه های غیرفعال کردن شکاف قومی با توجه به زمینه های اجتماعی چگونه باید باشد؟ پیشینۀ تجربی گار و اسکاریت ١ (١٩٨٩) در پـژوهش «اقلیـت هـای در معـرض خطـر: پیمایشـی جهـانی » بـه سنخ شناسی ٢٦١ گروه اقلیتی پرداخته اند که گروه های فرهنگی یا سیاسی مسلط کشورهایشان با آنها رفتاری مجزا و نابرابر دارند.
جنبش قومی ترک ها در ایران را می توان فعال نامید، اما این قوم گرایی ، که کانون آن بیشتر در تبریز متمرکز است ، به رویه های خشونت آمیز روی نیاورده است ؛ چراکه ترک هـا ازیـک سـو شـیعه هستند و ازسـوی دیگـر، بـه واسـطۀ حضـور جـدی در حاکمیـت هـای سیاسـی ، بـه ویـژه پـس از روی کارآمدن صفویه ، همیشه خود را در سریر قدرت دیده اند.
مهم این است که برمبنای محرومیت نسبی ، شکاف اجتماعی در میان پنج قوم فعال شده است که بخش بزرگی از جمعیت و نیروی انسانی کشور را تشکیل داده اند.