خلاصة:
مقوله تاثیرپذیری و تاثیرگذاری علما و دانشمندان در بیان افکار و عقاید آن ها، یکی از موضوعاتی همیشگی مدنظر و مطالعه پژوهشگران بوده است. در این مقاله نیز تاثیرپذیری مولانا جلال الدین محمد بلخی از امام محمد غزالی در باب برخی مسائل تربیتی از قبیل «تربیت تدریجی و خودشناس» با تکیه بر کتاب های کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین غزالی، و مثنوی معنوی و دیوان کبیر مولانا، مورد نظر قرار گرفته است. از آنجایی که غزالی و مولانا به لحاظ تاریخی وحوادث زندگی با یکدیگر قرابت دارند، در بحث تعلیم و تربیت و اصولی که این دو عارف بلندپایه به آن ها اشاره کرده اند، تاثیرپذیری مولانا از غزالی در باب مسائل تربیتی و تعلیمی درخور بررسی است. این نوشتار با روش تحلیل محتوا می کوشد تا به این سوال، یعنی اثرپذیری مولانا در اظهار اندیشه ها و افکار خود از ابوحامد غزالی پاسخ دهد. این تحقیق نشان می دهد که مولوی در رعایت تشویق و تنبیه، ایجاد انگیزه، نظرداشت تفاوت های شخصیتی، غور در بعد باطنی، مهیا کردن شرایط توبه و توکل و دوری از گناه، از غزالی تاثیر فراوان پذیرفته است تا جایی که می توان برخی آراء مولانا را ترجمان افکار غزالی دانست.
ملخص الجهاز:
در اين مقاله نيز تأثيرپـذيري مولانا جلال الدين محمد بلخي از امام محمد غزالي در باب برخي مسـائل تربيتـي از قبيـل «تربيت تدريجي و خودشناس » با تکيه بر کتاب هاي کيمياي سعادت و احيـاء علـوم الـدين غزالي، و مثنوي معنوي و ديوان کبير مولانا، مورد نظر قرار گرفته است .
اينکـه آدمـي به قول مولانا جلال الدين محمد بلخي در ديوان شمس ، از کجا آمده اسـت ، آمـدن او بهـر چه بوده است ، به کجا ميرود و سرانجام وي چه خواهد شد، مسـئله اي اسـت کـه ذهـن عموم انسان ها، به ويژه علما و دانشمندان را به خود معطوف ساخته است : روزها فکر من اين است و همه شب سخنم که چرا غافـل از احـوال دل خويشـتنم از کجـا آمده ام ؟ آمـدنـم بهر چه بـود؟ به کجا ميروم ؟ آخر ننــمايي وطنـــم (مولوي، ١٣٨٤: ١٢٥) و يا به قول امام محمد غزالي: «تو را حقيقت خود طلب بايد کرد، تا خود چـه چيـزي و از کجا آمدي و کجا خواهي رفت و اندرين منزلگاه به چه کـار آمـده اي و تـو را از بهـر چه آورده اند، و سعادت تو چيست ؟ و در چيست ، و شقاوت تو چيست و در چيسـت ؟ و اين صفات که در باطن تو جمع کرده اند، بعضي صفات ستوران و بعضي صفات ددگـان و بعضي صفات ديوان و بعضي صفات فريشتگان است .