خلاصة:
حقوق اداری به عنوان بازوی اجرایی حقوق اساسی، از اهمیت ویژهای برخوردار است. به سبب تحوّل و پویایی حقوق اداری، لازم است اصول و قواعد این شاخه از علم حقوق استخراج گردد تا در سیر تحول احکام، مصادیق و امور جزئی به سهولت و سرعت تشخیص داده شود.
در رابطه با اصول حقوق اداری در غرب، آثاری به انگلیسی و فارسی نگارش یافته است. سوال اصلی مقاله این است که اصول مزبور در سیرة حکومتی معصومانعلیهم السّلام کدام است؟ و چه جایگاهی دارد؟
مقالة حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش کتابخانهای، به تبیین اصول حقوق اداری در سیرة معصومان علیهم السّلام میپردازد. نتیجة نهایی پژوهش حاضر آن است که برخی اصول حاکم بر حقوق اداری عبارتند از: حاکمیت قانون، عدالت، گزینش بهترینها، نظارت. این اصول با نگاه الهی تبیین شده و دارای ضمانت اجرای حقوقی در سیرة معصومان علیهم السّلام هستند.
ملخص الجهاز:
اکنون پس از گذشت چهاردهه از پیروزی انقلاب اسلامی و در جهت اجرای اصل چهار قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، که بر اسلامی بودن تمام مقررات و قوانین تأکید دارد، ضروری است در همة زمینهها، از جمله حقوق اداری، به منابع اسلامی مراجعه گردد، و بر اساس آن منابع، مفاد و مواد حقوقی بازنویسی و بازطراحی گردد.
اثری که دربارة اصول حقوق اداری اسلامی نگارش یافته باشد، موجود نیست؛ اما در بین مباحث، به صورت پراکنده مطالبی وجود دارد که که میتوان از آنها اصولی را استخراج کرد.
یکی از اصولی که در تمام گرایشهای حقوقی کاربرد دارد- از جمله در حقوق اداری- اصل حاکمیت قانون است.
بنابراین در حقوق اداری، اصل قانونی بودن یا حاکمیت قانون بدین مفهوم است که سازمانها و مقامات اداری باید به ضابطههای قانونی احترام بگزارند و اعمال و تصمیمات خود را بر بنیاد موازین قانونی اتخاذ کنند (امامی و استوار سنگری، 1392، ص 45).
این اصل تعادلبخش دو نگرانی عمده است: از یک سو، حقوق و آزادیهای بنیادی شهروندان نباید تحدید گردد؛ و از سوی دیگر، برای کارآمدی حکومت، دولت و سازمانهای دولتی باید از اختیارات و امکانات کافی برخودار باشند.
مهمترین کارکردهای اصل حاکمیت قانون، کنترل قدرت حکومت، برقراری نظم در امور عمومی، و تضمین حقوق و آزادیهای شهروندان است (موسی زاده، 1393، ص 150).
منظور از عدم احتجاب این است که کارگزاران و مقامات و ماموران دولتی در دسترس مردم باشند و عموم مردم بدون هیچ مشکلی امکان دیدار و بیان مشکلات خویش را با آنها داشته باشند.