خلاصة:
در عصر غیبت، شیعیان در منابع و روش استنباط احکـام بـه دو دسـته اخبـاری و اصولی تقسیم شدند. مکتب اخباری، حدود دو قرن به عنوان اندیشه مسلط مطـرح بود تا اینکه گسترش اندیشه آیتالله بهبهانی و شاگردانش موجب افول اندیشه اخباریـان گردید. با پیروزی اصولیان و به تبع آن قدرتیافتن اجتهاد، زمینـه ورود علما به سیاست فراهم شد؛ پیروزی انقلاب اسلامی یکی از جلـوههای این اندیشه محسوب میگردد. در این عصر، شواهدی متغایر با اندیشه اصولی مشاهده میشود. بـرایناساس مسئله تحقیق پیشرو، بررسی میزان ارتباط شواهد و رفتارهای موجود در اندیشه اخباریگری در دوران انقلاب اسلامی است. فرضیه این تحقیق بر ارتبـاط شواهد موجود بر اخباریگری مبتنی است. گسترش رویکرد ظاهرنگری به قرآن کریم، سطحینگری، گسترش استناد به خواب و رویا، تقابل با علوم عقلی و فعالیت مکتب تفکیک و انجمن حجتیه از شواهد بازتولید اندیشه اخباریگری محسوب میشود.
فی عصر الغیبة انقسم الشیعة فی طریقة تعاطیهم مع مصادر واسلوب استنباط الأحکـام، الی مدرستین: هما الاخباریة والاصولیة. وکانت المدرسة الاخباریة هی المدرسة السائدة علی مدی قرنین، الی أن أدی انتشار فکر آیة الله البهبهانی وتلامیذه الی افول الفکر الاخباری. وبتفوق الاصولیین وما تبعه من تفوق الاجتهاد وقوته، توفرت الظروف المناسبة لدخول العلماء الی الساحة السیاسیة؛ ویعد انتصار الثورة الإسلامیة واحدا من افرازات هذا الفکر وتجلیاته. وفی هذا العصر، یلاحظ وجود شواهد مغایرة للفکر الاصولی. وعلی هذا الأساس یهتم هذا البحث بدراسة مدی ترابط الشواهد والسلوکیات الموجودة فی الفکر الاخباری فی عهد الثورة الإسلامیة. الفرضیة التی یطرحها هذا البحث مبنیة علی وجود ترابـط للشواهد الموجودة علی الاتجاه الاخباری. ومن الشواهد الدالة علی إعادة انتاج الفکر الاخباری انتشار اتجاه النظر الظاهری الی القرآن الکریم، والرؤیة السطحیة، واستفحال ظارهة الاستناد الی الرؤی والمنامات، ومجابهة العلوم العقلیة، ونشاط المدرسة التفکیکیة، وجماعة الحجتیة.
In the Age of Occultation, Shiites are categorized into two groups of
Akhbaris and Usulis based on the sources and methods they apply in the
deduction of religious rulings. Akhbari school was the prevailing thought for
two centuries. However, the expansion of Ayatollah Behbahanis and his
students thoughts led to the decline of Ahkbarism. With the victory of Usulis
and consequent empowerment of ijtihad, the ground was prepared for the
entry of the scholars into politics; the victory of Islamic revolution is a
manifestation of this thought. In this age, some evidence is witnessed which
are contrary to the Usuli thought. Therefore, this research is aimed at
studying the extent of the relation between evidence and the behaviors in
Akhbarism during the age of Islamic Revolution. The hypothesis of this
research is that there is a relation between the existing evidence and
Akhbarism. The expansion of literal approach to the Quran, superficial
views, expansion of reference to dreams, confrontation with intellectual
sciences, activities of Tafkik school and Hujjatiyya Association are evidences
for the reproduction of Akhbarism.
ملخص الجهاز:
فرضیه پژوهش این است که اندیشه اخباریگری در دوران پس از انقلاب اسلامی، به دو صورت کلی و در قالب جریان و مکتب فکری در حال بازتولید است، بنابراین میان این شواهد و اندیشه اخباری بهگونهای ارتباط وجود دارد که میتوان این شواهد را مبتنی بر امتداد اندیشه اخباریگری قلمداد کرد.
نقد و بررسی منابع استنباط احکام در اندیشه اخباریگری اگرچه هدف این مقاله، نقد و بررسی مبانی فکری اخباریان نیست اما باید اذعان داشت که چنین تفکری چند اشکال عمده دارد: الف) حذف قرآن: قرآن که اساسیترین منبع معرفتی آموزههای دینی است، مهمترین و خطرناکترین شیوه در تفکر اخباریگری است؛ چراکه به سبب این تفکر، قرآن کریم دچار مهجوریت میگردد.
(حکیمی، 1373: 44) ازجمله دلایل و شواهد اندیشه اخباریگری در قالب مکتب تفکیک را میتوان اینگونه برشمرد: الف) رویکرد اخباری به قرآن کریم: میرزای اصفهانی و برخی از شاگردان و برخلاف غالب دانشمندان شیعه معتقدند قرآن کریم تحریف گشته و قسمتهایی از آن حذف شده است و حتی میرزا این نظر را مورد اجماع دانشمندان شیعه میشمرد.
باتوجه به اینکه اساس گفتمان انقلاب اسلامی را اجتهاد اصولی تشکیل میدهد و نظام جمهوری اسلامی براساس آن تأسیس شده و همچنین اصل ولایت فقیه نیز از اجتهاد اصولی استنباط گردیده است، بنابراین بازتولید اندیشه اخباریگری که محصول آن، «فقه حداقلی» و مخالفت با عقل و اجتهاد اصولی است میتواند چالش جدی برای گفتمان انقلاب اسلامی محسوب گردد.