خلاصة:
تضمین و استقبال دو صنعت ادبی در شعر است که شاعر شعر خود را بر سیاق شعر مشهوری میسراید و یا قطعاتی از آنرا در شعر خود به کار میبرد فیض کاشانی در دیوان شوق مهدی به صورت گسترده از این دو صنعت بهره برده و غزلیات دیوان خود را براساس اشعار حافظ سروده است، این تحقیق با روش مقایسه و تحلیل محتوا، در پی کشف انگیزه فیض کاشانی از این کار است و براساس آنچه از دیوان شعر وی استنباط کرده این گسترگی خارج از سه مورد نیست. استفاده از محبوبیت حافظ برای ارائه معارف مهدوی، رهایی از وزن و قافیه و غرق شدن در معنا و عشق بازی با امام زمان و القای این همانی، معشوق حافظ با معشوق خودش، امام مهدی (عج).
ملخص الجهاز:
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همو: 95) و حس و حال درونی خود را با حال حافظ در فراق و هجران معشوق، پیوند داده و در جدا افتادگی از امام زمان( بیان میدارد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همو: 86) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همو: 97) و با همسرایی با حافظ میخواهد بر درد جدایی تسکینی بیابد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همو: 120) تحلیل سوم: القای تطبیق معشوق حافظ با امام مهدی( حافظ در دیوان خود، تنها در یک بیت به طور صریح نام امام مهدی( را میبرد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (حافظ، 1384ش: 174) اما برخی بر این باورند که بیشتر مواردی که حافظ از معشوق سخن میگوید به ویژه در اشعاری که به درد فراق، یار غائب، در پرده و یا سفر کرده میپردازد، مرادش انسان کامل، و قطب عالم امکان امام مهدی( است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همو: 102) نتیجه گیری فیض کاشانی به عنوان ادیب و دانشمند بزرگ شیعی برای بیان ارادت خود به ساحت مقدس امام زمان( به استقبال و تضمین از غزلیات حافظ رو میآورد با اینکه وی توانایی سرودن اشعار جدید با وزن و قافیه مستقل را نیز دارد، از بررسی دیوان شوق مهدی به دست آمد که مهمترین انگیزه فیض از این تضمین و استقبال، بهرهبرداری از شهرت و محبوبیت حافظ برای ترویج و تبلیغ معارف مهدویت است اگر چه دارای انگیزههای دیگری نظیر رهایی از وزن و قافیه و غرق شدن در معنا و عشق بازی با امام زمان(، و القای تطبیق و این همانی معشوق حافظ با امام مهدی( نیز هست؛ و این کار فیض، یعنی بهرهگیری از ظرفیت تضمین و استقبال برای تبیین و ترویج معارف مهدویت، الگوی مناسبی برای هنروران این عرصه به شمار میآید.