خلاصة:
نسخههای خطّی که بهعنوان میراثفرهنگی، علمی و هنری ملتها محسوب میگردند، از سه بعد فرهنگی علمی و هنری حائز اهمیت هستند و از نشانههای قدرت فرهنگی و رشد علمی هر مملکت و منطقهای به حساب میآیند. در ایران نیز بیشتر نسخههای خطی در تعداد اندکی از شهرهای با سابقه تمدنی، علمی و فرهنگی غنی قرار دارند که کاشان نیز یکی از آنهاست؛ ازاینرو در این پژوهش، سهم و جایگاه شهر کاشان در حوزه نسخههای خطی اسلامی ایران و عراق، با استفاده از روش کتابخانهای و توصیفی، بررسی شده است.
شهر کاشان از نظر فراوانی نسخههای خطی، در رتبه هشتم، و از نظر تعداد مجموعهها با 17 کتابخانه، در رتبه نهم قرار دارد. بیشترین آثار در قرن یازدهم هجری قمری (دوره صفویه) تالیف شده و اغلب پدیدآورندگان شیعیمذهب، و شاعران و فقیهان بیشتر از سایر طبقه دانشمندان، در این شهر به تالیف و تدوین مشغول بودهاند، همچنین رتبه چهاردهم مکان تالیف در ایران و رتبه بیستوسوم در عراق و از نظر مکان استنساخ نسخههای خطی، رتبه دوازدهم در ایران و بیستونهم در عراق را دارد.
شهر کاشان همتراز با شهرهای حکومتی و پایتختهای ایران یکی از کانونهای مهم تمدنی، فرهنگی و علمی کشور است که در دوره صفویه، به اوج شکوفایی رسیده و لقب دارالمومنین که پادشاهان صفویه به این شهر دادهاند، منطقی، علمی و بسیار بجا بوده است. این دیار سهم قابل توجهی در توسعه و گسترش زبان و ادب فارسی ایران و علوم اسلامی داشته و بهعنوان یکی از کانونهای استنساخ نسخههای خطی موجود در ایران و عراق و پشتوانهای برای تعاملات و گفتوگوهای بینالمللی است.
ملخص الجهاز:
در ایران نیز بیشتر نسخه های خطی در تعداد اندکی از شهرهای با سابقۀ تمدنی، علمی و فرهنگـی غنـی قرار دارند که کاشان نیز یکی از آن هاست ؛ ازاین رو در این پژوهش ، سـهم و جایگـاه شـهر کاشـان در حـوزٔە نسخه های خطی اسلامی ایران و عراق ، با استفاده از روش کتابخانه ای و توصیفی، بررسی شده است .
جدول ١: آمار تقریبی نسخه های خطی فهرست شده در ایران (واحد: عنوان ) (متقی، ١٣٩٠: ٤٤) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} داده های جدول ١ نشان میدهد کاشان بعد از ٧ شهر (تهران ، قم ، مشهد، اصفهان ، شیراز، یـزد و تبریز)، در رتبۀ هشتم ایران قرار دارد.
جدول ٨: جایگاه و سهم شهر کاشان به عنوان محل (/ مکان ) تألیف نسخه های خطی موجود در ایران (واحد: عنوان ) (درایتی، ١٣٩٤، ج ٤٥، ص ٧؛ در مقدمۀ «فنخا») {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بر اساس اطلاعات ارائه شده در جدول ٨، از ١٨ محل (/مکانی) کـه بیشـترین نسـخه هـای خطـی موجود در ایران ، در آن ها تألیف شده است ، کاشان با ٢٦ اثر رتبۀ چهاردهم را دارد.
جدول ٩: جایگاه و سهم شهر کاشان به عنوان محل (/مکان ) تألیف نسخه های خطی موجود در عراق (واحد: عنوان ) (منبع : درایتی، ١٣٩٧، ج ١: ص ٤٤؛ در مقدمۀ معجم المخطوطات العراقیه ) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بر اساس اطلاعات ارائه شده در جدول ٩، از ٢٥ محل (/ مکانی) کـه بیشـترین نسـخه هـای خطی موجود در عراق ، در آن ها تألیف شده ، حدود ٤٠درصد (١٧٨ عنوان ) در دوازده محـل (/ مکان ) متعلق به ایران تألیف شده که کاشان نیز یکی از آن هاست .