خلاصة:
یکی از حالتهای مختلف استفاده از روشهای نوین باروری مصنوعی استفاده از رحم جایگزین میباشد که اصطلاحاً به آن «اجاره رحم» نیز میگویند. بدین معنی که طبق قراردادی زنی (غیرهمسر) قبول می-کند تا با استفاده از روشهای کمکی تولیدمثل و با استفاده از اسپرم و تخمک والدین حکمی که در محیط آزمایشگاه بارور شده و به جنین تبدیل شده باردار شود و پس از سپری شدن مدت حمل و تولّد، فرزند را به زوج طرف توافق (والدین حکمی) تحویل دهد و در مقابل والدین حکمی نیز باید از عهده تعهّدات با توجه به نوع قرارداد منعقده برآیند. اینگونه قراردادها با حقوق مربوط به شخصیت انسان ارتباط کامل دارند و در این زمینه در کشورمان نصّ صریح قانونی وجود ندارد و هر چند ماهیّت حقوقی اینگونه قراردادها با هیچکدام از عقود معین در قانون مدنی با وجود شباهت با بعضی از آنها منطبق نیست، ولی به نظر میرسد اینگونه قراردادها بر اساس ماده 10 قانون مدنی صحیح و لازمالاجرا میباشند.
ملخص الجهاز:
بنابراين با در نظر گرفتن حقوق و تعهدات طرفين و عناصر سازنده اين قرارداد، مي توان قرارداد رحم جايگزين را چنين تعريف کرد: قراردادي که طبق آن زن توافق مي کند تا با استفاده از روشهاي کمکي توليدمثل و با استفاده از اسپرم و تخمک والدين حکمي که در رحم زن شرعي و قانوني زوج و يا محيط آزمايشگاه بارور شده و به جنين تبديل شده ، باردار گردد و پس از سپري شدن مدت حمل و وضع آن ، کودک متولد شده را به زوج طرف توافق تحويل دهد؛ در مقابل ، والدين حکمي نيز متعهد مي -شوند که بسته به نوع قرارداد، نسبت به پرداخت هزينه ها و حق الزحمۀ مادر جانشين (در قرارداد معوض ) و ايفاي تعهدات مربوط (در قرارداد غيرمعوض ) مبادرت ورزند.
(نايب زاده ، ١٣٨٠، ص ١٤٩) به لحاظ دلايل فوق الذکر، قراردادهاي راجع به مادر جانشين را علي رغم لطمه به حقوق مربوط به شخصيت ، مي توان از نظر حقوقي مجاز شناخت چون اين مقدار تصرف مادر جانشين در حقوق مربوط به شخصيت را از نظر حقوقي جايز مي باشد مبحث چهارم – ضرورت و طرفين قرارداد رحم جايگزين گفتار اول - ضرورت قرارداد وجود قرارداد براي تشخيص اشخاصي که از نظر ژنتيکي با بچه ارتباط دارند، تعيين پدر و مادر قانوني طفل ، تعيين تعهدات طرفين و شروطي که مورد توافق قرار گرفته است ، دستيابي به قصد مشترک طرفين ، برطرف نمودن شبهۀ زنا در مورد مادر جانشين و مشخص شدن نسب طفل متولد از مادر جانشين وجود قرارداد، در استفاده از اين روش باروري ضروري به نظر مي رسد.