خلاصة:
خودآگاهی یکی از عناصر بنیادین ارتباط مطلوب به مار می رود که با کارکردهای ویژه خود نقش مهمی در ارتقاء
کیفیت روابط اجتماعی و کاهش آسیبهای آن دارد. این
نوشتار پژوهشی میان رشتهای است. و به روش تحلیلی توصیفی و با هدف
بازشناسی مفهوم و مولفههای خودآگاهی و تبیین کارکردهای آن در تربیت
اجتماعی افراد و ارائه راهبردهای قرآنی برای دستیابی به آن نگاشته شده
است. از نتایج تحقیقات روانشناسی و علوم تربیتی بهره گرفته و با عرضه
به قرآن و حدیث به تبیین نظر اسلام درباره موضوع و ارائه راهبردهای
قرانی برای دستیابی به آن پرداخته است. نتیجه آنکه خودآگاهی با
شناساندن باورها و ارزشهاء افکار احساسات و رفتارء نقاط ضعف و
نیازها و خواستههاء و اهداف سبب واقعبینی و برخورد منطقی و سنجیده
در رابطه با دیگران میشود. شناخت جایگاه و منزرلت خود و دیگرانء و
شناخت تفاوتهای میان فردی و دیگر آگاهی از دیگر کارکردهای خودآگاهی
است که به بهبود روابط اجتماعی کمک مینماید. از نظر قرآن کریم
مهمترین راهبردهای افزایش خودآگاهی ابتدا خداآگاهی و سپس تفکر و
تامل در ابعاد وجودی خود میباشد.
ملخص الجهاز:
این نوشتار پژوهشی میان رشتهای است، و به روش تحلیلی توصیفی و با هدف بازشناسی مفهوم و مؤلفههای خودآگاهی و تبیین کارکردهای آن در تربیت اجتماعی افراد و ارائه راهبردهای قرآنی برای دستیابی به آن نگاشته شده است.
مهمترین پژوهشها در این موضوع عبارتند از: بررسی رابطه بین مهارت خودآگاهی، شناخت روابط بین فردي، شناخت محیطی و مدیریت مسیر شغلی مدیران در وزارت آموزش و پرورش، عباسی و فانی(1382)؛ ارتباط رفتارهاي دینی و خودآگاهی با نارساییهاي شناختی در میانسالان، ابوالقاسمی، کیامرثی، و آق(1390)؛ تقابل فرایندهاي خودشناختی با آستانه گذری، آقابابایی، قربانی و خدابخش(1390)؛ رابطه خداآگاهی با خودآگاهی، نورعلیزاده میانجی، بشیری و جان بزرگی(1391)؛ نقش فرایندهاي خودشناختی و عوامل بزرگ شخصیت در فضایل اخلاقی، تبیک، قربانی، رضازاده(1392)؛ رابطه انگیزش دینی و خودشناسی با فضایل اخلاقی، تبیک، قربانی، رضازاده(1392)؛ تأثیر آموزش مهارت خودآگاهی بر کاهش رفتارهای پرخاشگرانه، اعتیادپذیری، و خودکشی دانش آموزان دختر دبیرستانی، حسینخانزاده، ملکیمنش، طاهر، و مجرد(1396).
این پژوهش به دنبال آن است که با توجه به آیات قرآن به بازشناسی مفهوم خودآگاهی، مؤلفهها و کارکردهای تربیتی آن در بهبود روابط اجتماعی انسان بپردازد؛ و راهبردهای قرآنی برای تقویت میزان خودآگاهی ارائه نماید.
مفهوم شناسی خودآگاهی مفهومی فراتر از خودشناسی، ساختاري سازش دهنده، پویشی و انسجام بخش است که از رشد ساختارها و فرایندهاي شناختی و نیز عواطف و احساسات تنیده در آن حاصل میشود و شامل درك، توجه و آگاهی از ابعاد وجودي، ویژگیها، افکار، احساسات، گرایشها و رفتارهاي خود در طی فرایند زمان است(لطیفیان و سیف، 1386: ص129).