خلاصة:
یکی از بزرگان و عارفان گمنام سده هفتم و سالهای نخستین سده هشتم هجری، زینالدین عبدالسلام کامویی (م 696ق) بوده که به القاب و صفاتی چون «زین دین و شیخ عراق و شاه کامو» شهرت داشته است. وی در چهلسالگی در اثر ریاضت و مجاهدت و خلوت و عزلت، تحولی روحی مییابد و از آن پس به کسب علوم و معارف و سیر در آفاق میپردازد. کامویی در طریقت، مرید و پیرو شیخ شهابالدین عمر سهروردی، صاحب عوارف المعارف، بوده و از وی اجازه ارشاد و راهبری داشته و گویا سهروردی نیز به وی لطف و محبتی ویژه داشته است. این شاگردی و مریدی سبب شده که اندیشهها و منظومه عرفانی عبدالسلام در کلیّت و در یک نگاه شامل، همان منظومه معتدل و شریعتمدارانه شیخ سهروردی را آینگی کند و از هرآنچه نشانهای از عرفان نظری ابنعربی و اتباع او دارد، بپرهیزد و چه بسا مخالف باشد. نگارنده در این مقاله کوشیده است برای نخستین بار، علیرغم کمبود منابع و مآخذ مستند، خطوطی از زندگی، احوال و اندیشههای عرفانی عبدالسلام را ترسیم و منظومه عرفانی وی را مرکّب از بنمایهها و مضامینی چون «اهمیت صبر و تانی در سلوک، رجا و امیدواری به لطف خداوند، غریب و رهگذر بودن عارف در دنیا و تمایز طاعت و عبادت» معرفی کند.
Zein al-Din Abdul Salam Kamo’ee (696 AH) was one of the unknown mystics of the late seventh and the early eighth centuries. He was famed for attributes and appellations such as “Zein al-Din” (i.e. the ornament of the religion), “Sheikh of Iraq”, and “the King of Kamoo”. At forty years of age, Abdul Salam experiences some spiritual changes due to austerity and seclusion and since then he seeks for sciences, mysticism, and cosmology. In Tariqa (a school or order of Sufism), Kamooee was a disciple of Shaykh Shahab al-Din Umar Suhrawardi- the author of Awarif ul-Maarif (book)- and could give guidance to others with his permission; it seems that Suhrawardi also devoted special attention to him. This discipleship made Abdul Salam engender thoughts and mystical poetry mirroring those of Suhrawardi’s- averting his eyes from anything relevant or close to the theoretical mysticism of Ibn Arabi and his followers, and even at times to oppose them. Notwithstanding the paucity of sources and references, the writer of this paper has tried, for the first time, to introduce Abdul Salam’s life and mystical thoughts as well as his poetry collection, accentuating elements and concepts such as ‘the significance of patience and tranquility in conduct’, ‘hope and trust in God’s grace’, ‘mystic’s life of seclusion and ephemerality of the mundane life’, and ‘the distinction between obedience and worship’.
ملخص الجهاز:
آن گونه که از اشارت یکی از مریدان و شـیفتگان او، یعنـی عبـدالمؤمن اصفهانی ، برمی آید، عبدالسلام همواره «وجود پاک خود را تریاک مارگزیدگان غفلت کرده » بـود و به تربیت طالبان و مشتاقان بسیاری مشغول بوده تا بـدانجا کـه تـأثیر کلمـات نامـدارش ، هـزاران «شقایق حقایق و یاسمین یقین در بوستان سینۀ دوستان او روییده و سـنگ وجـود آن هـا از تـاب آفتاب عالم تاب نظر و تربیتش ، عقیق تحقیق » شـده اسـت (سـهروردی، ١٣٨٦: ١ و ٢) بـا وجـود گمنامی کامویی به لحاظ شخصیت ، اندیشه های عرفانی و فقدان آثار مکتوب و مجالس بـاقیمانـده از وی و اشارات بسیار اندک و ناقص کتب و آثار سپسین دربارٔە او، در این مقاله سعی شده است به مدد همین منابع اندک و جسته وگریخته ، برای نخستین بار به مهم ترین سـوانح زنـدگی، احـوال روحی و طریقه و مشرب عرفانی وی پرداخته و برگی به میـراث عرفـانی ایـران کهـن و بـه ویـژه طریقۀ سهروردیه و پیرجمالیه افزوده شود.