خلاصة:
هنرهای سنتی مانند گج بری، کاشی کاری و آجر کاری، در معماری ایرانی به خصوص در معماری مساجد جایگاه ویژهای دارد. از زمان ورود اسلام به ایران، شاهد دگرگونی وسیعی در شکل، محتوا و محل اجرای این هنرها در معماری هستیم که ناشی از بستر اجتماعی – مذهبی جوامع است. از زمان پیدایش اسلام در ایران شاهد تغییرات گسترده کالبدی و غیرکالبدی در معماری مساجد بودهایم. تعییر شکل آرایهها در دورههای تاریخی مختلف تحث تاثیر عوامل گوناگونی از جمله بستر سیاسی- اجتماعی جوامع قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر توصیف و مطالعه آرایههای مسجد جامع ورامین به منظور شناشایی تفکرات مذهب شیعه و روند تغییرات در شکل و محتوای آن و بررسی تاثیر بستر اجتماعی به عنوان یکی از عوامل دخیل در این دگرگونی هاست. سوالهای مطرح شده در این پژوهش عبارتند از
1- نقوش منتسب به مذهب شیعه در مسجد جامع ورامین کدام اند؟
2- بستر اجتماعی و حوادث تاریخی قرن هفتم آیا در بکارگیری آرایههای شیعی در مسجد جامع ورامین نقش دارد؟
این پژوهش به روش تاریخی- تحلیلی با بررسی اسناد کتابخانهای و مطالعات میدانی به گردآوری دادهها پرداخته
است. پس از تحلیل و جمع بندی به نتیجهگیری در مورد چگونگی تغییرات در شیوه اجرا) گچ بری به اجر و کاشی
کاری رنگی (، استفاده از نقوش طبیعی گیاهی به شکل هندسی پیچیده و اسلیمی، مضمون کتیبهها) استفاده از آیات
قرآن، اسامی مقدس امامان و احادیث و ادعیه (، و محل کاربرد آرایهها در فضای داخلی مجاور محراب به فضای بیرونی
پرداخته و در ادامه به ظهور و تقویت تفکرات شیعی در آرایههای خوشنویسی جهت تاکید حکومت وقت بر مذهب
شیعه را بیان میکند.
اهداف پژوهش
1) آرایههای بکار رفته در مسجد جامع ورامین نشان دهنده تفکرات مذهب شیعه در این ینا است.
2) یستر اجتماعی و حوادث تاریخی قرن هفتم در بکارگیری آرایههای شیعی در مسجد جامع ورامین ثاتیر
بسزائی داشتهاند.
سوالات پژوهش
1) نقوش منتسب به مذهب شیعه در مسجد جامع ورامین کدام اند؟
2) بستر اجتماعی و حوادث تاریخی قرن هفتم آیا در بکارگیری آرایههای شیعی در مسجد جامع ورامین نقش
دارد؟
Traditional arts such as plaster, tiling and brickwork are very important in Iranian architecture
especially in mosque architecture. With the arrival of Islam in Iran, we have witnessed a great
transformation in the form, content and place of the implementation of these arts in architecture,
which is the result of the socio-religious context of the societies. Since the advent of Islam in
Iran, we have witnessed extensive physical and non-structural changes in the architecture of
mosques. Formation of arrays in different historical periods has affected the various factors,
including the socio-political context of societies. The present study describes and studies the
arrays of the Jameh mosque in Varamin in order to understand the thoughts of Shia religion and
the process of changes in its form and content and to examine the effect of social context as one
of the factors involved in this transformation.
The questions raised in this study are:
- What are the motifs attributed to the Shia religion in the main mosque of Varamin?
ملخص الجهاز:
پس از تحليل و جمع بندي به نتيجه گيري در مورد چگونگي تغييرات در شيوه اجرا ( گچ بري به اجر و کاشي کاري رنگي)، استفاده از نقوش طبيعي گياهي به شکل هندسي پيچيده و اسليمي، مضمون کتيبه ها ( استفاده از آيات قرآن ، اسامي مقدس امامان و احاديث و ادعيه )، و محل کاربرد آرايه ها در فضاي داخلي مجاور محراب به فضاي بيروني پرداخته و در ادامه به ظهور و تقويت تفکرات شيعي در آرايه هاي خوشنويسي جهت تاکيد حکومت وقت بر مذهب شيعه را بيان مي کند.
مساجد از زمان ورود اسلام به ايران شاهد تغييرات گسترده کالبدي و غير کالبدي بوده و هنرمندان مسلمان در تلاش بودند تا براي زيباسازي فضاي مساجد از آرايه ها استفاده نمايند که بيشتر از عناصر طبيعت مانند گياهان ، خورشيد، ستارگان و آسمان الگوبرداري شده است ، ولي به مرور زمان اين آرايه ها در دوره هاي تاريخي مختلف تحت تاثير عوامل مختلف از جمله بستر سياسي- اجتماعي جامعه تغيير شکل دادند.
سوالاتي که در اين مقاله به آن پرداخته مي شود عبارتند از ١- نقوش منتسب به مذهب شيعه در مسجد جامع ورامين کدام اند ؟ ٢- بستر اجتماعي و حوادث تاريخي قرن هفتم در بکارگيري آرايه هاي نمادين شيعي در مسجد جامع ورامين نقش دارد ؟ روش تحقيق به کار رفته در اين پژوهش توصيفي و تحليلي است که از طريق مطالعه ي کتابخانه اي انجام شده است .