خلاصة:
دستور و مباحث دستوری وسعتی بیانتها دارد. زبان اعم از گفتاری و نوشتاری پایدار نیست و همچون بسیاری از پدیدهها دستخوش تحول و دگرگونی میشود. در مسیر پویایی زبان واژگان، حروف، فعلها و آنچه به زبان مربوط است، گاه فراموش میشوند و گاه تغییر میکنند، و همین رخداد شناخت زبان و دستور زبان را مشکل ساخته است. شناخت فرایندها و دگرگونیهای دستوری از گذشته تا به امروز سبب میشود تا به درک و دریافت بهتر و دقیقتری از متون کهن رسید. «تاریخ بیهقی» یکی از متونی است که از نظر ادبی، تاریخی، اجتماعی، جغرافیایی، مردمشناسی و... همواره مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. شناخت زبان و نکات دستوری این اثر فهم درست مخاطب را به همراه دارد. نثر این کتاب، نثری بینابین است. این نثر آمیزهای از استواری و سادگی نثر سامانیان و نثر فنی روزگار خویش است. در این پژوهش بر آنایم تا به بررسی دستور تاریخی زبان در داستان «خیشخانه» بپردازیم.
ملخص الجهاز:
هرچند اين دگرگوني در نسـل هـاي نزديـک بـه هـم ، چشمگير نميباشد؛ ولي اين تفاوت چندين صد سـاله ، در خـور تأمـل و بررسـي بـوده و موجب پيدايش دانش دستور تاريخي زبان شد که نتيجه کاوش بسـيار پـژوهش گـران در متون کهن نثر و نظم فارسي است .
«تاريخ بيهقي» يکي از مهم ترين متون نثـر سـبک خراسـاني در قرن پنجم است که بررسي آن از نظر دستور تاريخي زبان ميتواند تحول زبان فارسي را در اين دوره بيان کند.
بدين منظور جمله هايي از اين حکايت استخراج شد و با توجـه به اصلي ترين مؤلفه هاي دستور تاريخي مورد بررسي و کنکاش قرار گرفت .
٢. «ويژگيهاي نحوي زبان فارسي در نثر قرن پنجم » نوشته مهين دخت صديقيان اين موضوع ، عنوان پايان نامه اي است که صديقيان در دوره دکتري تأليف نمـود و در سال ١٣٨٣ به چاپ رسيد.
٤. «کارکرد گفتماني وجه جمله در تاريخ بيهقي» نوشته ليلا سيدقاسـم و حميـده نوح پيشه نگارندگان اين پژوهش به شکل محدود و خـاص وجـه جملـه را در «تـاريخ بيهقـي» مورد بررسي و تحليل قرار داده اند.
تا کنون داستان «خيشخانه » بيهقي مورد بررسي دستور تـاريخي زبـان قـرار نگرفتـه است ، و اين دقيقا همان ويژگي اسـت کـه ايـن پـژوهش را از سـاير پـژوهش هـا متمـايز ميگرداند.
«محمود بن سبکتگين را فرمان چنان است اين خيلتاش را که به هرات بـه هشت روز رود»(همان : ١٤١).
The Journal of Persian Language and Literature .
Tehran: Persian Language and Literature Academy.
the)historical grammar of the Persian language ٫ The .