خلاصة:
یکی از مهمترین مسائل پاکستان، افراطگرایی است که ابعاد منطقهای و بینالمللی پیدا کرده است. برخی این مسئله را با ابعاد دینی و فکری، معرفتی بررسی میکنند ولی نباید از ابعاد سیاسی اجتماعی این موضوع غافل شد. این مقاله با تمرکز بر مباحث جامعه شناسی معرفت قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که زمینههای اجتماعی افراطگرایی در جریانهای دینی-معرفتی پاکستان چیست؟تحولات افغانستان (قبل و بعد از حمله شوروی)، ویژگیهای سیاسی-امنیتی و فرهنگی-اجتماعی مناطق امنیتی، چالشهای نظام سیاسی در حکمرانی، حضور قدرت های خارجی و منطقهای، ساختار قومی-قبیله ای پاکستان، استقلالطلبی هویتی، ارتش، مدارس علمیه و فرهنگ و هویت سیاسی از مهمترین عوامل سیاسی-اجتماعی هستند که در افراطگرایی را در پاکستان ایجاد و تقویت کردهاند.
ملخص الجهاز:
این مقاله با تمرکز بـر مباحـث جامعـه شناسـی معرفت قصد دارد به این پرسش پاسخ دهد که زمینه های اجتماعی افراط گرایی در جریان هـای دینی-معرفتی پاکستان چیست ؟ تحولات افغانستان (قبل و بعد از حمله شوروی )، ویژگیهای سیاسی-امنیتی و فرهنگی -اجتماعی مناطق امنیتی، چالش های نظـام سیاسـی در حکمرانـی ، حضور قدرت های خارجی و منطقه ای ، سـاختار قـومی -قبیلـه ای پاکسـتان ، اسـتقلال طلبـی هویتی، ارتـش ، مـدارس علمیـه و فرهنـگ و هویـت سیاسـی از مهم تـرین عوامـل سیاسـی - اجتماعی هستند که در افراط گرایی را در پاکستان ایجاد و تقویت کرده اند.
(p ,٢٠٠٩ ,Cohen ;p ,٢٠٠٣ ,Bankston) تحولات افغانستان ؛ از حمله شوروی تا طالبان افغانستان و تحولات آن یکی از مهم ترین مؤلفه های ژئوپلتیک در تحـولات سیاسـی و اجتماعی پاکستان است که ارتباط نزدیک و مستقیمی با افراط گرایـی در پاکسـتان دارد.
(کمپ ، هارکـاوی ، ١٣٨٣: ١٣٩) بـر این اساس یکی از مهم ترین نکات جغرافیای سیاسی پاکستان که منجر به تشدید افراط گرایی در پاکستان شد، نزدیکی مسافت با افغانستان بود که پاکستان را در روابط قـدرت در عرصـه بین الملل بین بلوک شرق و غرب وارد کرد و سبب شده کـه قـدرت هـای بـزرگ از فضـای اسلام گرایی در پاکستان در راستای اهداف خود بهره ببرند.
( ,WEINBAUM (٢٠٠١, p٢٢٥-٢٣٥ پاکستان از همان ابتدا از همه ابزارهای متداول سیاسی برای پیوست کشمیر بـه پاکسـتان استفاده کرد؛ ولی در کنار این روش های دیپلماتیک استفاده از ظرفیـت گروه هـای جهـادی ، بسیار مسئله برانگیز بوده است .