خلاصة:
مذهب همواره بهعنوان یکی از معیارهای تمییز انسانها تلقی میشود که بر اساس الگوهای رفتاری برطبق ویژگیها و فرایض دینیشان میتوان آنها را مورد مطالعه قرار داد. در حقیقت امروزه جایگاه مذهب در مطالعات انسانشناختی و تعیین الگوهای فعالیتی انسانها نقش بهسزایی دارد. در واقع مذهب به مثابه یکی از عناصر فرهنگی و یک پدیده، منشاء ایجاد تفاوت رفتارهای انسانی شناخته شده و نیز نقش محیط بر عملکرد و اعمال و اعتقادات مذهبی و همچنین در فعالیتهای اجتماعی افراد به وضوح قابل مشاهده است. صابئین مندایی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و فرایض دینی آنها با رفتار و عملکرد روزانه آنها پیوند خورده است. بهطور کلی آداب و رسوم منداییان، مانند غسل تعمید و برخی آیینهای دیگر، بازمانده آداب و رسوم آنها از دوران کهن است که به تمامی، این آیینها را منداییان ساکن ایران و ساکنین دیگر نقاط جهان حفظ کردهاند. بنا بر این بررسی آیینهای ایشان به درک و تحلیل انسانشناسانه این قوم کمک خواهد کرد. این آداب و رسوم با آنچه که در کتب مقدس آنان عنوانشده مطابقت داشته و بخش بزرگی از زندگی امروزهشان را در بر میگیرد. در این مقاله مهمترین ارکان آیین عبادی صابئین مندایی مطرح شده و پس از آن با اشاره به تاثیرپذیری آنچه که از دوران کهن در انجام این آداب و فرایض دینی اعمال میشد نقش این آیینها از منظر انسانشناسانه، مورد تحلیل قرار میگیرد. در این مقاله در هر بخش ابتدا به نحوه انجام فرایض عبادی صابئین پرداخته و سپس این اعمال و فرایض را با داستانهای اساطیری و متون کهن مذهبی آنها تطبیق خواهیم داد که در پایان مقاله با جمعبندی آنها، به کلیتی در باب ارتباط زندگی روزمره منداییان و شکل کلی آیینهای آنان از دوران کهن خواهیم رسید.
ملخص الجهاز:
بررسی تطبیقی داستانها و متون کتب صابئین مندایی با آداب و رسوم آنها در زندگی روزمره از دیرباز تا به امروز شکیبا رحمانی تاریخ دریافت: 14/02/99 تاریخ پذیرش: 07/03/99 کد مقاله: 62706 چکـیده مذهب همواره بهعنوان یکی از معیارهای تمییز انسانها تلقی میشود که بر اساس الگوهای رفتاری برطبق ویژگیها و فرایض دینیشان میتوان آنها را مورد مطالعه قرار داد.
با این توضیحات میتوان به داستان اسطورهای منداییان که در کتاب گنزاربا قسمت راست آمده، اشاره داشت: «پس از خلقت زمین، در نخستین روز ملکا اپثاهیل و ملکا اواثر به اتفاق ملکا هیبل زیوا ، به فرمان خداوند به سوی زمین آمدند نخست شروع به ساختن آسمان نمودند و بعد آسمان بوجود آمده و شکل گرفت، آنگاه آسمان دهان گشوده و باز گردید و بر زمین باران فروریخت و بدین ترتیب از آب سیلآسای باران دریاها به وجود آمدند سپس کوهها بر روی زمین پدیدار شدند و سه فرشته پس از خلق حیوانات، درختان را در زمین کاشته و بار خوشمزه بر آنها نشاندند و اینان را همه و همه خداوند قادر برای آدمی خلق فرمود، تا آدم و همسرش بر روی زمین از آنها به اندازه نیاز بهرهمند گردند و شکر خداوند عادل را به جا آورند (گنزاربا قسمت راست).
در جای دیگر آمده که بعد از تکمیل ارا اد تیبل و سرسبز شدن آن، ملکا هیبل زیوا درفش که نماد وحدت منداییان است را هنگام عروج به آسمان برای آنان به یادگار گذاشت (بیت مندا 1393، 13).