خلاصة:
رشد شهرها و تأثیرات حاصل از آن بر محیط پیرامون، پیامدهای زیانباری به دنبال دارد؛ امـا بـا شناخت و آگاهی از نواحی، بررسی، بهکارگیری و استفادة بهینه از علوم و فناوریهای جدید میتوان به سمت توسعة پایدار حرکت کرد؛ از سویی جغرافیا و شاخصهای بسیار مهم آن بهویژه ژئومورفولوژی بهمثابة علمی تخصصی و کاربردی، نقش مؤثری در رشد و گسترش مراکز شهری دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت توسعة شهر و مخاطراتی بررسی شده است که بر این توسعه تأثیر میگذارد. در این پژوهش با استفاده از قابلیت تکنیک سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، تغییرات کاربری اراضی شهر قائن بهمنظور تخمین افزایش سطح مجموعة شهری و میزان کاهش اراضی کشاورزی و باغی در بازة زمانی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷ بررسی شد؛ همچنین تأثیر آن بر مخاطرات ژئومورفولوژیکی ازجمله گسل، آبراهه و لیتولوژی در منطقه ارزیابی شد. در ادامه محدودة کاربری با الگوریتم حداکثر مشابهت، روش نظارتشده و مدل زنجیرة مارکوف در افق ۱۴۰۴ مشخص شد. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد طی سالهای ۱۳۷۹، ۱۳۸۹ و ۱۳۹۶ مساحت کاربری محدودههای ساختهشده در شهر قائن افزایش داشته و این افزایش سبب نزدیکشدن شهر به سازندهای رسی، گسلها و آبراهة اصلی شده است؛ بهطوری که مساحت اراضی ساختهشده (84/114درصد)، باغها و زمینهای کشاورزی (1/99درصد)، زمینهای بایر (71/99درصد) و مراتع (94/99درصد) تغییر خواهد کرد. تلفیق دادههای متفاوت برای بهدستآوردن نتایج دقیقتر و منسجمتر و همچنین آیندهنگری برای شناسایی مناطق مساعد بهمنظور رشد و گسترش شهری در سالهای آتی، نوآوری این پژوهش محسوب میشود.
The growth of cities and their impacts on the environment have disastrous consequences. But, with having the knowledge of the areas, investigation, employment, and proper use of new technologies, sustainable development can be achieved. On the other hand, geography and its most important indicators, especially geomorphology as a specialized science, can play an important role in the growth and development of urban centers. The present study examines the development status of the city and the risks that affect its development. In the present study, using the remote sensing and geographic information system of land use changes in the city of Qaen, in order to estimate the increase in the urban area and the reduction of agricultural and horticultural lands in the period from 2000 and 2017, and also its effect on the geomorphological hazards (such as fault, waterway and lithology) has been studied in the region. The area of use was characterized by maximum similarity algorithm, supervised method and Markov chain model at 1404 horizons. The results of this study show that during the years 2000, 2010 and 2017, the area of use of the boundaries built in the city of Qaen has increased and this increase has brought the city closer to the clay formations, faults and main waterways. So that constructed lands (114.84%), gardens and agricultural lands (99.1%), uncultivated lands (99.71%) and rangeland (99.94%) will change. The combination of different data to obtain more accurate and coherent outcomes as well as a vision for identification of favorable areas for urban growth and development in the coming years will be considered as the innovation of this research.
ملخص الجهاز:
پيش بيني توسعۀ فيزيکي شهر قائن با استفاده از تصاوير ماهواره اي احمد اسدي ١*، ابراهيم اکبري ٢، نجمه شفيعي 3 ١- استاديار جغرافيا و برنامه ريزي شهري ، دانشکده علوم انساني ، دانشگاه بزرگمهر قائنات ، قائن ، ايران ٢- کارشناسي ارشد سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيايي، دانشکده جغرافيا و علوم محيطي، دانشگاه بزرگمهر قائنات ، قائن ، ايران ٣- دانشجوي دکتراي ژئومورفولوژي، دانشکده جغرافيا و علوم محيطي، دانشگاه حکيم سبزواري، سبزوار، ايران چکيده رشد شهرها و تأثيرات حاصل از آن بر محيط پيرامون ، پيامدهاي زيان باري به دنبال دارد؛ امـا بـا شـناخت و آگـاهي از نـواحي ، بررسـي ، بـه کـارگيري و استفادة بهينه از علوم و فناوري هاي جديد مي توان به سمت توسـعۀ پايـدار حرکـت کـرد؛ از سـويي جغرافيـا و شـاخص هـاي بسـيار مهـم آن بـه ويـژه ژئومورفولوژي به مثابۀ علمي تخصصي و کاربردي ، نقش مؤثري در رشد و گسترش مراکز شـهري دارد.
در اين پژوهش با استفاده از قابليت تکنيک سنجش از دور و سيستم اطلاعات جغرافيـايي ، تغييرات کاربري اراضي شهر قائن به منظور تخمين افزايش سطح مجموعۀ شهري و ميزان کاهش اراضي کشاورزي و باغي در بازة زماني سال هاي ٢٠٠٠ تا ٢٠١٧ بررسي شد؛ همچنين تأثير آن بر مخاطرات ژئومورفولوژيکي ازجمله گسل ، آبراهه و ليتولوژي در منطقه ارزيابي شد.
نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهـد طـي سـال هـاي ١٣٧٩، ١٣٨٩ و ١٣٩٦ مساحت کاربري محدوده هاي ساخته شده در شهر قائن افزايش داشته و اين افزايش سبب نزديک شدن شهر به سـازندهاي رسـي ، گسل ها و آبراهۀ اصلي شده است ؛ به طوري که مساحت اراضي ساخته شده (١١٤/٨٤درصد)، باغ ها و زمين هاي کشاورزي (٩٩/١درصد)، زمين هـاي بـاير (٩٩/٧١درصد) و مراتع (٩٩/٩٤درصد) تغيير خواهد کرد.