خلاصة:
مفهوم خردمندی در متون فلسفی، دینی و ادبی نظیر اوستا، مینوی خرد، شاهنامه، گلستان، بوستان، کلیلهودمنه، دیوان ناصرخسرو، تاریخ بیهقی و... قدمتی دیرینه دارد. پیچیدگی مفهوم خرد بر اساس فرهنگها به این منجر شده که تاکنون تعریف جامعی از سوی نظریهپردازان بیان نشود؛ با وجود این، در این زمینه که خردمندی مشتمل بر دانش، بینش، تأمل و تلفیق منافع فرد با رفاه دیگران است، نوعی توافق کلی وجود دارد. از آنجا که ادبیات بهدلیل ماهیت و حوزۀ گستردهاش، با سایر رشتههای علوم انسانی همچون روانشناسی، تناسب موضوعی دارد و بافت فرهنگی جوامع نقش مهمی در شکلگیری مفهوم خرد و خردمندی ایفا میکند، این پژوهش به بررسی تطبیقی ویژگیهای رفتار خردمندانه در شخصیت سلطان مسعود غزنوی در کتاب تاریخ بیهقی بر اساس مدل سهبعدی خرد آردلت، بهمنظور رسیدن به تعریفی از خرد بر اساس فرهنگ ایرانی پرداخته است. این پژوهش در چهارچوب رویکرد توصیفی و تحلیل کیفی و با توجه به منابع کتابخانهای انجام شده است. حوادث و ماجراهای تاریخ بیهقی با روش تحلیل محتوا و با استفاده از سه فرایند پیادهسازی، کُدگذاری باز و کُدگذاری انتخابی مورد ارزیابی قرار گرفته است و مشخص شده که در نظر نکتهسنج بیهقی، سیاست یا ادارۀ خردمندانه و تدبیرآمیز مُلک و مؤلفههایی که برای خرداندیشی عملی پادشاه برمیشمارد، با نظریههای جدید روانشناسی و از جمله نظریۀ خرد سهبعدی آردلت منطبق است.
ملخص الجهاز:
از آنجـا کـه ادبيات به دليل ماهيت و حوزة گسترده اش ، بـا سـاير رشـته هـاي علـوم انسـاني همچـون روان شناسي، تناسب موضوعي دارد و بافت فرهنگي جوامع نقش مهمـي در شـکل گيـري مفهوم خرد و خردمندي ايفا ميکند، اين پژوهش به بررسي تطبيقـي ويژگـيهـاي رفتـار خردمندانه در شخصيت سلطان مسعود غزنوي در کتـاب تـاريخ بيهقـي بـر اسـاس مـدل سه بعدي خرد آردلت ، به منظور رسـيدن بـه تعريفـي از خـرد بـر اسـاس فرهنـگ ايرانـي پرداخته است .
com تاريخ وصول ٩٨/١٢/١٧ تاريخ پذيرش ٩٩/٣/٢٢ 23 محتوا و با استفاده از سه فرايند پياده سـازي، کدگـذاري بـاز و کدگـذاري انتخـابي مـورد ارزيابي قرار گرفته است و مشخص شده که در نظر نکته سـنج بيهقـي، سياسـت يـا ادارة خردمندانه و تدبيرآميز ملک و مؤلفه هايي که براي خردانديشي عملي پادشاه برميشـمارد، با نظريه هاي جديد روان شناسي و از جمله نظريۀ خرد سه بعدي آردلت منطبق است .
روان شناسي تربيتي نيـز بـا بهره گيري از اين مفهوم نظريه ها و شيوه هايي کاربردي براي آمـوزش ايـن فضـيلت ارائـه کرده است (اسعدي و همکاران ، ١٣٩٤: ١) و اگرچـه بحـث دربـارة ماهيـت خـرد داراي سابقۀ گسترده اي در ميان فيلسوفان ، متکلمان ، شاعران و نويسـندگان اسـت ، ورود آن بـه دنياي روان شناسي نسبتاً جديد است .
نتايج به دست آمده از تحليل محتواي خـرد بـر اساس شخصيت سلطان مسعود غزنوي نشان ميدهد که بعد شناختي، بعد تـأملي و بعـد عاطفي به عنوان مؤلفه هاي خردمندي در عملکرد وي در نوسان است .