خلاصة:
از نظر مسلمانان حدیث یکی از مهمترین منابع آموزههای دینی و احکام شرع به شمار میآید و اعتبار حدیث بهمعنای صحت انتساب آن به قائل اصلیاش است. بنابراین، عالمان مسلمان به بررسی صحت احادیث پرداختهاند نه تعیین تاریخ پیدایش آنها. با اینحال صحیح یا جعلی شمردن یک حدیث توسط عالمان، تلویحاً با مسئلۀ تاریخگذاری روایات ارتباط دارد. صحیح شمردن یعنی پذیرش صدور در زمان گویندۀ اصلی سخن؛ اما در حکم به جعلی بودن روایت دو احتمال وجود دارد: ساخته شدن توسط فردی در زمان گویندۀ اصلی؛ جعل در زمانی متأخر؛ اما برای پژوهشگران غربی حدیث صرفاً یک منبع تاریخی است و مسئلۀ مهم برای آنها، تعیین خاستگاه زمانی و مکانی پیدایش احادیث است. از اینرو، حدیثپژوهان غربی شیوههایی را بدین منظور ابداع کردهاند که در گذر زمان تحول و تکامل یافته است. در این پژوهش با این نگاه که چه شواهدی از توجه به مسئلۀ زمان و نیز خاستگاه جغرافیایی روایات در روشهای نقد حدیث مسلمانان میتوان یافت با واکاوی بخشی از میراث حدیثی این نتیجه به دست آمده که برخی از قواعد و نکات مورد توجه عالمان و محدثان مسلمان با قواعد و نکاتی که خاورشناسان در شیوههای گوناگون تاریخگذاری از آن بهره بردهاند، مشترک است. از جملۀ این موارد میتوان به بررسی تحریرها و طرق مختلف یک حدیث، توجه به راوی مشترک، روایة الأقران و غیره اشاره کرد.
ملخص الجهاز:
واکاوي قواعد مشترک در شيوه هاي نقد حديث مسلمانان و روش هاي تاريخ گذاري روايات خاورشناسان مرجان شيري محمدآبادي ١ ٢ نصرت نيل ساز دريافت : ۲۷/ ۳/ ۱۳۹۹، پذيرش : ۱۵/ ۶/ ۱۳۹۹، صفحۀ ۲۵۱ تا ۲۸۲ (مقالۀ پژوهشي) چکيده از نظر مسلمانان حديث يکي از مهم ترين منابع آموزه هاي ديني و احکام شرع به شمار ميآيد و اعتبار حديث بهمعناي صحت انتساب آن به قائل اصلياش است .
در اين پژوهش با اين نگاه که چه شواهدي از توجه به مسئلۀ زمان و نيز خاستگاه جغرافيايي روايات در روش هاي نقد حديث مسلمانان ميتوان يافت با واکاوي بخشي از ميراث حديثي اين نتيجه به دست آمده که برخي از قواعد و نکات مورد توجه عالمان و محدثان مسلمان با قواعد و نکاتي که خاورشناسان در شيوه هاي گوناگون تاريخ گذاري از آن بهره برده اند، مشترک است .
هم چنين ، در مقالۀ «تاريخ گذاري احاديث بر اساس روش ترکيبي تحليل اسناد و متن در مطالعات اسلامي خاورشناسان » (نيل ساز، ١٣٩١ش ، ١٢٧-١٤٩)، ضمن معرفي و نقد روش هاي مختلف تاريخ گذاري، به بررسي چند نمونه از پژوهش هاي صورت گرفته ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1.
اين توجه بيش تر معطوف به نفي انتساب روايت به پيامبر (ص ) يا يکي ديگر از مراجع اصلي در سده هاي نخستين بوده است ؛ اما استخراج شواهد و تحليل آن ها از منظر تاريخ گذاري مي تواند به تعيين زمان تقريبي برخي روايات منجر شود.