خلاصة:
سکونتگاههای روستایی در کشور در دورههای زمانی مختلف همواره تحت تاثیر عوامل متعدد، با چالشهای گوناگون محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مواجه بودهاند. شهر زاهدان به عنوان مرکز استان، یکی از کلان شهرهای کشور است که صدها روستا در اطراف آن وجود دارد. دسترسی روستاها به کانونهای شهری، باعث بروز مشکلاتی در سطح روستاها شده و زمینههای گذار شهری شدن را برای آنها فراهم نموده است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه شهر زاهدان در تحولات کالبدی-فضایی روستاهای پیرامون است. پژوهش حاضر بر اساس هدف جزء تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق روستاهای بخش مرکزی شهر زاهدان است که از این بین 20 روستا به عنوان جامعه نمونه انتخاب شد. روش گردآوری دادهها، کتابخانه ای و میدانی با ابزار پرسشنامه و مشاهده است. روش تحلیل دادهها استفاده از آزمونهای آماریT، کروسکالوالیس، تحلیل واریانس فیشر، مدل MOORA و GIS است. نتایج آزمون کروسکالوالیس و مدل مورا نشان داد شهر زاهدان باعث پیامدهای زیست محیطی منفی برای روستاهای پیرامون شده است. نتایج آزمون T و تحلیل واریانس و پهنهبندی GIS نیز نشان داد شهر زاهدان باعث بروز تحولات کالبدی در روستاهای پیرامون شده است. در بعد اقتصادی، نتایج آزمون T و فیشر نیز نشان داد تاثیرات شهر زاهدان بر بخش کشاورزی و صنعت منفی بوده است و بالعکس در بخش خدمات اثرات مثبتی داشته است. در بعد اجتماعی نیز نتایج تحقیق نشان داد شهر زاهدان باعث ایجاد نقش خوابگاهی و افزایش جابجایی جمعیت، تبادلات فرهنگی و... شده است.
ملخص الجهاز:
جدول 1: طبقه بندی جمعیتی سکونتگاههای روستایی در فاصله 20 کیلومتری از شهر زاهدان سال1390 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} به تصویر صفحه مراجعه شود شکل 1: موقعیت روستاهای نمونه در حریم 20 کیلومتر از شهر ارایه یافتهها جهت بررسی تحولات کالبدی- فیزیکی در راستای تبیین بهتر تحولات یاد شده، دو مقطع زمانی سالهای 1384 و 1395 مد نظر قرار گرفت زیرا در این مقطع روستاهای مورد مطالعه افزایش چشمگیر رشد جمعیت را دارا بوده اند که به تبع آن کالبد و بافت فیزیک روستاها دستخوش تغییرات شده است.
جدول 11: ا آزمون تی وابسته برای مقایسه وضعیت اشتغال بخش صنعت روستاها طی دو دوره 1375 و1390 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} آزمون تحلیل واریانس فیشر نیز نشان داد از آنجاییکه سطح معناداری بیش از 05/0 است نتیجه میگیریم تفاوت معنادری بین روستاهای اطراف زاهدان به لحاظ وضعیت اشتغال بخش صنعت وجود ندارد و در واقع وضعیت اشتغال صنعتی در همه روستاها پایین است (جدول 12).
جدول 12: آزمون تحلیل واریانس فیشر برای مقایسه روستاهای مورد مطالعه از نظر وضعیت اشتغال در بخش کشاورزی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بررسی ویژگیهای اقتصادی در روستاهای نمونه، نشان داد که روستاییان در فعالیتهای خدماتی و غیر رسمی شهری وارد شده اند و در این زمینه نیز فعالیت میکنند، البته اشتغال جانبی در کنار فعالیت های کشاورزی نیز وجود دارد و بیشتر به صورت خدماتی، کارگری است.
__ Wehrmann, B (2015), Applying the Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure (VGGT) in Urban and Peri-urban Areas: An Exploratory Framework; paper for the World Bank Land and Poverty Conference, March,pp23-26, __ Werlen, B (2007a), Sozialgeographie alltäglicher Regionalisierungen, Bd. 2: Globalisierung, Region und Regionalisierung.