خلاصة:
تنظیمگری و نظارت یکی از اساسیترین ارکان نظام مالی محسوب شده و مهمترین کارکرد آن حفظ ثبات و سلامت در نظام مالی است. عملکرد حوزهٔ نظارت مالی متأثر از چهار رکن قوانین و مقررات نظارتی، ساختار نظارتی، عملکرد اجرای نظارت، و استقلال و وابستگی نهادهای ناظر است. بروز برخی رخدادهای بیثباتکننده در نظام مالی ایران تا حدودی اجماعی را در دیدگاه صاحبنظران حوزهٔ مالی کشور بهوجود آورده است که برخی از ریشههای این رخداد را باید در حوزهٔ ساختار نظارت بر نظام مالی کشور جستوجو کرد. پس از وقوع بحران مالی بینالمللی، کشورهای مختلف مبادرت به معماری مجدد نظام تنظیمگری و نظارت در حوزهٔ مالی کرده و یا برخی از شکافهای موجود در بُعد نظارتی، شبکهٔ ثبات مالی را بهنوعی با تحول ساختار در این حوزه برطرف ساختهاند. هدف اصلی این مقاله یافتن تبیین ضرورتهای تجدید ساختار نظارت و تنظیمگری مالی در کشور، ارائهٔ الگویی برای تجدید و یا ترمیم ساختار تنظیمگری موجود، و تمرکز وظایف نظارت بر نهادها و بازارهای مختلف مالی و حوزههای مهم نظارتی احتیاطی و کسبوکار در بانک مرکزی ج.ا.ا. و یا خارج از آن است. سه محور اصلی در تجدید ساختار نظارتهای مالی موردتوجه قرار میگیرد: «تمرکز یا عدم تمرکز در تنظیمگری و نظارت»، «سیاستگذاری احتیاطی کلان و کسبوکار»، و «جایگاه بانک مرکزی در حوزهٔ تنظیمگری و نظارت». در این مقاله ضمن گزارش تجارب جهانی در خصوص معیارهای موردتوجه در تجدید ساختار معماری نظارت در حوزهٔ مالی و با مدنظر قرار دادن مختصات و چالشهای کنونی نظارت در نظام مالی ایران و مدنظر قرار دادن شرایط ویژهٔ نظام مالی و اقتصادی کشور، الگویی برای نظارت و تنظیمگری بر نظام مالی ایران و نقش بانک مرکزی در این زمینه ارائه میشود.
Regulation and supervision is the main prerequisite for the stability of financial systems. Financial supervision consists of four elements: supervisory rules and regulations, supervisory structure, supervisory performance, and independence of supervisory institutions. The recent international financial crisis has made many countries to restructure the regulation and supervision architecture of their financial systems. Global benchmarks and best practices usher to three main controversies in the restructuring of the supervision architecture of financial systems: level of decentralization in the regulatory and supervisory system, macro and business prudential policy, and the supervisory realm of central banks. This paper analyses the characteristics, challenges, and weaknesses of financial system supervision in Iran and tries to propose a model to renew or improve the existing regulatory structure and the key reasons for monitoring various financial institutions and markets and important areas of prudential supervision and business, working within or outside the realm of Central Bank of the Islamic Republic of Iran. Finally, a combined-twin-peaks model is proposed for restructuring the supervision and regulatory architecture for the Iranian financial system.