خلاصة:
میراث شنیداری شهرهای تاریخی از جمله مواردی است که بهرغم اهمیت بسیارش، چندان بررسی نشده است. بر اساس مطالعات انجامیافته در دنیا، فضای شنیداری در ادوار مختلف تاریخی، نمایانگر بافت و ساخت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دوران خود است. هدف پژوهش حاضر، بررسی فضای شنیداری دورهی تاریخی آغاز قاجار تا مشروطه، در شهر تبریز بهعنوان مطالعهی موردی بود. بر اساس این هدف، با دادهکاوی و تحلیل محتوای اسناد و مدارک تاریخی، ازجمله سفرنامهها و نقشههای تاریخی، اطلاعات لازم گردآوری و تحلیل شد. نتایج نشان داد ترکیب صوتی تبریز دورهی قاجار، به علت وجود نشانهها و سیگنالها و حوادث صوتی ناشی از جنبوجوش فعالیتهای تجاری بازار، اتفاقات صوتی رخداده در میادین و کویها، اصوات مذهبی و حکومتی مانند صدای مساجد و صدای خبررسانان ارگ، تحرکات و گفتوشنود عادی مردم، از سرزندگی شنیداری بالایی برخوردار بوده که اصوات طبیعی جاندار و غیرجاندار نیز این سرزندگی را تقویت میکرده است. تبریز دورهی قاجار مجموعهی ارزشمندی از تکههای صوتی بوده است؛ چیزی که کمتر در شهرهای مشابه آن زمان ممکن بوده شنیده شود.
Despite its great importance, the audio heritage of historical cities is the one that has not been studied much. According to worldwide studies, the auditory space in different historical periods, reflects the social, cultural and political context and structure of its time. The aim of the present study was to investigate the auditory space of the historical period from the beginning of Qajar to the Constitution in the city of Tabriz as a case study. Based on this goal, the necessary information was collected and analyzed by data mining and content analysis of historical documents, including travelogues and historical maps. The results showed that due to the presence of signs and signals and sound events caused by the dynamics of commercial activities, sound events in squares and alleys, religious and governmental sounds such as mosques and citadel reporters, movements and speeches, the sound composition of Tabriz during the Qajar period had a high level of auditory vitality, which was also enhanced by natural living and nonliving sounds. Tabriz of the Qajar period was a valuable collection of audio pieces; something that was rarely heard in similar cities at the time.
ملخص الجهاز:
نتایج نشان داد ترکیب صوتی تبریز دوره ی قاجار، به علت وجود نـشانه هـا و سـیگنال هـا و حوادث صوتی ناشی از جُنب وجوش فعالیت های تجاری بـازار، اتفاقـات صـوتی رخ داده در میادین و کوی ها، اصوات مذهبی و حکومتی ماننـد صـدای مـساجد و صدای خبررسـانان ارگ ، تحرکـات و گفـت وشـنود عـادی مـردم ، از سـرزندگی شنیداری بالایی برخوردار بوده که اصوات طبیعی جانـدار و غیرجانـدار نیـز ایـن سرزندگی را تقویت میکرده است .
بر این اساس سؤالی که در پـژوهش حاضـر مطـرح می شود این است که مؤلفه های صوتی فضای شنیداری در شهر تبریز دوره ی قاجار از آغاز تا مشروطه کدام بوده است ؟ ٢-١.
صدای آب رودخانه ها و کاریزها، از اصـوات طبیعـی بـوده کـه در جاهـای مختلف شهر شنیده می شده ، اما با توجه بهُ برد کوتاه این نوع صدا، باید گفت که در مقیاس خُرد یا محلی بوده است .
با توجه به اهمیت مذهب در تبریز دوره ی قاجار می توان گفت صداهای مذهبی نیز جزو اصوات نـشانه ای بـوده اسـت کـه از مقیاس خُرد (صدای اذان مسجد محله ) تا مقیاس کلانِ شهر (صدای طبـل و عـزاداری هـا) شنیده می شده است .
با توجه به بررسی انجام شده در این پژوهش مشخص می شود که فضای شنیداری شهر تبریز از لحاظ ادراکی ، پـر از اتفـاق صوتی ، آرام ، خوشایند و سرزنده بوده است و همین ویژگـی هـای ذهنـی را در افـراد نیـز تقویت میکرده است .
- Stuart, Charles, (1854), Journal of a residence in Northern Persia and the adjacent provinces of Turkey, London: Richard Bentley.