خلاصة:
در اوایل قرن11ه.ق/17م، شاه عباس اول گروههایی ازخانوارهای اتباع ارمنی را از موطن آنها در جلفا و ایروان، به اصفهان و مناطقی از حومه آن کوچ داد. حضور ارامنه در اصفهان و حومه آن بهمثابه گروههای مهاجری تلقی شد که حق انتخاب محل نداشته و به این مناطق کوچانده شدند. بر این اساس، بخشی از دهنشینان و کشاورزان آنها در بعضی نواحی روستایی منطقهی لنجان اسکان داده شدند. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از فضای جستارهای میدانی، به دنبال پاسخ به این پرسشها است که: اسکان خانوارهای ارامنه در لنجان با چه اهدافی صورت گرفت و کدامیک از نواحی روستایی لنجان ارمنینشین بودند؟ ارامنه طی حضور خود در منطقهی لنجان چه اثرات مهمی بر وضعیّت اقتصادی این منطقه داشتند؟ یافتهها نشان میدهد که: ارامنه مهاجر، با اهداف سیاسی، اقتصادی و دفاعی در سطح وسیعی از نواحی حاصلخیز لنجان سکونت داده شدند. حمایت شاهان صفوی از ارامنه و تلفیق نیروی کار بومی و ماهر، سبب رونق کشت و زرع و فعالیّتهای وابسته به آن در منطقه شد؛ به دست آنها آبادیهای چندی بنیان نهاده شد و کار و تولید در منطقه رونق گرفت. در اواخر دورهی صفوی ارامنه متحمل فشارهای اقتصادی و مذهبی شدند.
Shah Abbas I moved a group of Armenians from their homeland to Some of areas in Suburbs of his capital in the early 17th century. The presence of Armenians in Isfahan and its suburbs was considered as immigration groups who had no right to choose a place and moved to these areas. Accordingly, some of their inhabitants and farmers were settled in some rural areas of Lenjan. The present article seeks to answer the following questions by descriptive-analytical method and using the space of field research: What were the purposes of settling Armenian families in Lenjan and which of the rural areas of Lenjan were Armenian? What important effects did the Armenians have on their economic situation during their presence in this region? The findings show that: Immigrant Armenians settled in large areas of Lenjan for political, economic, and defense purposes. The support of the Safavid kings for the Armenians and the integration of the native and skilled labor force led to the prosperity of agriculture and related activities in the region; Several settlements were established by them and work and production flourished in the region. Towards the end of the Safavid period, Armenians suffered from religious and economic pressures.
ملخص الجهاز:
مقالۀ حاضر به روش توصيفي ـ تحليلي و بهرهگيري از فضاي جستارهاي ميداني بهدنبال پاسخ به اين پرسشهاست: اسكان خانوارهاي ارامنه در لنجان با چه اهدافي صورت گرفت و كداميك از نواحي روستايي لنجان ارمنينشين بودند؟ ارامنه طي حضور خود در منطقۀ لنجان چه تأثیرات مهمي در وضعیت اقتصادي اين منطقه داشتند؟ يافتهها نشان ميدهند كه ارامنۀ مهاجر با اهداف سياسي، اقتصادي، و دفاعي در سطح وسيعي از نواحي حاصلخيز لنجان سكونت داده شدند.
روايت منابع ارمني و فارسيزبان، اسناد، و فرمانهای موجود در كليساي وانكِ جلفاي نو، كه در بعضي منابع فارسيزبان نيز بهچاپ رسيده است (براي آگاهي از متن اين اسناد و فرمانها، بنگريد به اعرابي هاشمي 1394: 263- 274)، همچنين اسامي بعضي روستاها نظير «مهرنجان ارامنه»، «نظامآباد قلعۀ ارمني»، «ممد ارامنه»، و گفتههاي آگاهان محلي، كه سينهبهسينه به نسلهاي امروز منتقل شده است، حاكي از آن است كه تعداد بسیاری از روستاهاي منطقۀ لنجان ارمنينشين بودند.
مسئلۀ اين مقاله آن است: شاهعباس اول درخصوص اسكان خانوارهاي ارامنۀ مهاجر در لنجان چه شرايط و ضوابطي را در نظر داشت و چه اهدافي را دنبال ميكرد؟ حمايت صفويان از ارامنۀ مهاجر چگونه بود؟ ارامنه در كدام نواحي روستايي سرزمين وسيع لنجان اسكان داده شدند؟ اسكان ارامنه و افزايش نيروي كار فعال به مرور زمان چه تأثیراتی در وضعیت اقتصادي لنجان داشت؟ ارامنه تا چه زماني در منطقۀ لنجان بهسر بردند و چه سرنوشتي داشتند؟ فرض مسئله بر اين است كه شاهعباس اول، با درنظرگرفتن ظرفيتهاي بالقوۀ لنجان در كشت و توليد، ارامنه را در اين بلوك جاي داد.