خلاصة:
در این مقاله بر اساس گزارش دیپلماتهای آمریکایی به بررسی اوضاع سیاسی ایران در یک سال منتهی به کودتای سوم اسفند پرداختهایم. در این مدت ایران، که از آغاز جنگ اول جهانی بهوسیله نیروهای متفقین اشغال شده بود، درگیر تحمیل قرارداد ۱۹۱۹ از سوی انگلیسیها بود. فشارهای سیاسی و اقتصادی و حتی نظامی انگلیس برای تصویب قرارداد مذکور در مجلس شورای ملی به نتیجه نرسید. گزارش دیپلماتهای آمریکایی به روشنی نشان میدهد که پس از قطعی شدن این شکست، نیروهای نظامی انگلیس به دنبال اجرای کودتای سوم اسفند برآمدند تا از این طریق اوضاع ایران را بهدست گیرند. به این منظور، آنها ابتدا در یک برنامهریزی حسابشده مدیریت نیروی قزاقها را، که مهمترین نیروی نظامی داخل کشور بود و از ابتدای تشکیل فرماندهی آن به دست افسران روس قرار داشت، به وسیله عوامل خود به دست گرفتند. در نهایت هم در نخستین فرصت، برنامه کودتا را به اجرا گذاشتند.
This paper studies the Iranian politics during the year before 1921 coup based on US diplomatic reports. During this period, Persia, occupied by the Allies from the beginning of WWI, was involved with the British imposed treaty of 1919. The political, economic and military pressures made by the British for passing this treaty in Persian National Consultative Assembly came to no result. US diplomatic reports clearly show when this defeat was certain, the British military planned the 1921 coup to regain the control of Persia affairs. In this regard, they took the control of the Persian Cossack Brigade – the most important military force inside Persia and commanded by Russian officers from the beginning – by a very brilliantly calculated program. Finally, they directed the coup at the first possible moment.
ملخص الجهاز:
به گفته کالدول در اين مدت انگليس درعين حال که براي پيشبرد اهداف خود تلاش مي کرد، اما «به طور يکنواخت عقب نشسته » بود؛ سر پرسي کاکس تهران را ترک کرده بود و در مجموع انگلستان از تغيير اوضاع در ايران رضايت چنداني نداشت .
تلگرام ٢١ اکتبر ١٩٢٠ سفارت آمريکا در انگلستان نيز تأکيد مي کرد که انگلستان به هيچ وجه تمايل ندارد نيروهاي خود را از ايران خارج کند: مفتخرم جهت اطلاع وزارت خارجه ، گزارش رسمي سؤال و جواب هاي نوزدهمين جلسه مجلس عوام را که در روز سه شنبه برگزار شد، به ضميمه اين نامه براي شما ارسال کنم .
تقريبا تمام نمايندگان خارج از تهران به انتخاب دست نشانده انگليسي ها، يعني وثوق الدوله به مجلس راه يافته اند، بااين حال شکي نيست که توافقنامه منفور انگليس - ايران هرگز به تصويب نخواهد رسيد؛ اما با حضور شماري از اعضاي مجلس در تهران حد نصاب لازم براي تشکيل جلسه محقق شده است و ممکن است ظرف چند روز آينده تشکيل جلسه دهند (کالدول ، ١٥ ژانويه ١٩٢١).
در نتيجه يک هفته بعد، در ١٤ ژانويه ١٩٢١، هرمان نورمن وزيرمختار انگليس در نامه اي به کالدول چنين مي نويسد: «همکار عزيز، بر اساس گزارشي که به دست من رسيده است شما از طرف دولت خود به دولت ايران پيشنهاد کمک مالي داده و استخدام مستشاران ٢٥ و همچنين افسران آمريکايي را براي سازماندهي مجدد نيروهاي نظامي ايران ، تضمين کرده ايد.