خلاصة:
طی چند دهه اخیر نقش کودکان در پژوهش افزایش یافتهاست اما بهرغم تاکید بر نقش فعال کودکان بهعنوان پژوهشگر(CAR)، بخش بزرگی از این پژوهشها توسط بزرگسالان انجام میشود. از اینرو، پژوهش حاضر مبتنی بر روش اسنادی، برای غلبه بر این چالش و زمینهسازی برای فعالیت کودکان به عنوان پژوهشگران، به شناسایی عوامل تسهیلگر و بازدارنده پرورش روحیه پژوهندگی در کودکان پرداختهاست. با جستجو در پایگاه دادههای داخلی از جمله Noormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازهزمانی 1399-1380 تعداد 64 سند بازیابی و سپس با استفاده از نشانگرهای فهرستوارسی ارزیابی پریزما (PRISMA)، 21 سند برای مطالعه و تحلیل انتخاب شدند. همچنین با جستجو در پایگاه دادههای بینالمللی همچون ERIC, SAGE, ELSEVIER, Google Scholar and Taylor & Francis در بازهزمانی 2020-2000 تعداد 45 سند بازیابی و مجددا با استفاده از نشانگرهای فهرست پریزما (PRISMA)، 19 سند برای مطالعه و تحلیل، انتخاب شدند. تحلیل دادهها با استفاده از روش اولزاید (Altheide) انجامگردید. یافتههای حاصل از بررسی اسناد به شناسایی چهار عامل تسهیلگر شامل عوامل آموزشی، خانوادگی، محیطی و انگیزشی و پنج عامل بازدارنده شامل عوامل فردی، اجتماعی، ارتباطی، آموزشی و سازمانی منتجگردید. در نهایت، با توجه به موانع و محدودیتهای شناساییشده، پیشنهادهایی برای زمینهسازی پرورش کودکان پژوهنده ارائه گردید
During last decades, children have played an increasing role in research and despite the emphasis on children’s active role as researchers (CAR). adults do a great part of research. This based documentary-method survey has dealt with identifying facilitators and inhibitors of developing research spirit in children to overcome this challenge and paving the way for children’s activities as researchers. By looking for in domestic databases including Noormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, Scientific Information Database, Ensani Portal during 1380-1399, 64 documents retrieved then by using PRISMA evaluating checklist indicators, 21 of them were selected to be studied and analyzed. Furthermore, searching in international databases including, ERIC, Sage, Elsevier, Google Scholar and Taylor & Francis during 2000-2020, 45 documents retrieved and 19 of them were selected to be studied and analyzed by using PRISMA evaluating checklist indicators. Analysis was done by the Altheide Method. The findings of investigating documents resulted in four facilitators; educational, family, environmental and motivational factors and five inhibitors; individual, social, relational, educational and organizational. Finally, some suggestions are made to plan for educating researcher children paying attention to the definite limitations and obstacles.
ملخص الجهاز:
١. ٣ نیرویانسانی منظور از نیروی انسانی، مربیان مراکز آموزش پیش از دبسـتان و معلمـان هسـتند کـه بـه عقیده بسیاری از صاحب نظران نقش اصـلی در فرآینـد آمـوزش پـژوهش محـور و پـرورش کودکان پژوهنده بر عهده معلمان و مربیان است (عادلیپـور و دیگـران ، ١٣٨٤: ٢؛ رضـایی و دیگـــران ، ١٣٨٧: ١٥٢؛ مهـــرینـــژاد و دیگـــران ، ١٣٨٤: ١١؛ جهـــانی، ١٣٨٤: ١٥٢-١٥١؛ حسینییزدی و سبحانینژاد، ١٣٩٢: ١١٩-١١٤؛ قاضیاردکانی و دیگـران ، ١٣٩٦: ٧٥؛ حیـاتی و دیگــران ، ١٣٩٤: ١؛ نقــدعلی و پنــاهی، ١٣٩٠: ١٠٧؛ ٧٧ :٢٠٠٨ ,Haffman &Kinash ).
به بیان ساده و مختصر عوامـل تسـهیل گـر در پـرورش روحیـه و مهـارت هـای پژوهنـدگی کودکان شامل ؛ اهمیت نقش تسهیل گری و راهنمـایی معلمـان و مربیـان در فرآینـد پـژوهش (حیاتی و دیگران ، ١٣٩٤: ١؛ نقدعلی و پناهی، ١٣٩٠: ١٠٧)، اهمیـت نقـش برنامـه درسـی و عناصر آن به عنوان یکی از موارد بسیار مهم و تأثیرگذار در پرورش روحیـه و مهـارت هـای پژوهشی کودکان (مهرینژاد ودیگـران ، ١٣٨٤: ١٣)، دخیـل بـودن عوامـل خـانوادگی بـرای افزایش انگیزه و علاقه به پژوهش (بیگ محمـدی و دیگـران ، ١٣٩٤: ١٢؛ سـلیقه دار، ١٣٩٨)، تأثیر سطح درآمد خانواده ، میزان تحصیلات و شغل والدین ، موقعیـت اجتمـاعی، اقتصـادی، فرهنگی خانواده و محیط خـانواده در پـرورش روحیـه پژوهشـگری و علاقـه بـه پـژوهش کودکان (بیگ محمدی و دیگران ، ١٣٩٤: ١٢؛ سلمانزاده ممقانی و دیگران ، ١٣٩٣: ٩)، اهمیـت و نقش حساس عامل خانواده در شکل گیـری کـودک پژوهنـده (بیـگ محمـدی و دیگـران ، ١٣٩٤: ١٢)، اهمیت فراهم نمودن محیطی آشـنا، غیررسـمی، جـذاب ، برانگیزاننـده ، مـنظم و ایمن بـرای فعالیـت هـای پژوهشـی کودکـان (رضـایی و دیگـران ، ١٣٨٧: ١٦٩)، و اهمیـت فراهم نمودن عوامل انگیزشی مانند انتخاب موضوع در فرایند پـژوهش (رضـایی و دیگـران ، ١٣٨٧: ١٧٠-١٧١)، است .