خلاصة:
پدیده مهاجرت نخبگان در دهه های اخیر، یکی از مهم ترین مسائل بحث انگیز کشورهای کمتر
توسعه یافته است که به شکل حاد آن فرار مغزها نیز گفته می شود. مقاله حاضر به بررسی و ارزیابی
1368- چالش ها و راهبردهای ارتقاء نظام مقابله با مهاجرت نخبگان در ایران در دوره زمانی 1392
می پردازد. بر اساس تحقیقاتی که درباره مهاجرت نخبگان در این دوره صورت گرفت تعداد 1826 عضو
هیئت علمی رسمی و تمام وقت در دانشگاه های آمریکا و کانادا مشغول به تحصیل هستند و این در حالی
است که تعداد اعضای هیئت علمی رسمی و غیررسمی آمریکا و کانادا به بیش از 5000 نفر می رسد.
مهم ترین متغیر تاثیرگذار بر عوامل مهاجرت نخبگان دو دسته عوامل رانشی (دافعه های داخلی) و عوامل
کششی (جاذبه های خارجی) می باشد.
این پژوهش یک مطالعه کیفی و کتابخانه ای است که در این تحقیق از کتاب ها، مجلات علمی و
تخصصی، گزارش های وزارتخانه های مرتبط با مهاجرت نخبگان، آمارها و اطلاعات منتشرشده از طرف
نهادهای بین المللی نظیر سازمان ملل، صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و غیره استفاده شده است.
جامعه آماری این مطالعه مهاجرت نخبگان طی سال های مذکور می باشد. نتایج حاصل از تحقیق نشان
می دهد که عواملی مانند عدم توجه اجتماعی به ارزش فعالیت های علمی، نبود تسهیلات لازم برای
پژوهش، پایین بودن حقوق و دستمزد و احساس وجود تبعیض و نابرابری به عنوان عوامل رانشی
مهاجرت نخبگان علمی به خارج از کشور موثر هستند.
The phenomenon of elite migration in recent decades has been one of the most controversial issues in less developed countries, which is also called acute brain drain. The present article reviews and evaluates the challenges and strategies for improving the system of coping with elite migration in Iran in the period 1368-1392. According to research on elite immigration during this period, 1,826 formal and full-time faculty members are studying at US and Canadian universities, while the number of formal and informal faculty members in the United States and Canada is over 5,000. arrives. The most important variables affecting the elite migration factors are two categories of driving factors (internal repulsions) and traction factors (external attractions). This research is a qualitative and library study that includes books, scientific and specialized journals, reports of ministries related to elite migration, statistics and information published by international institutions such as the United Nations, the International Monetary Fund, the Bank. Universal etc. has been used. The statistical population of this study is elite migration during the mentioned years. The results of the research show that factors such as: lack of social attention to the value of scientific activities, lack of necessary facilities for research, low salaries and feelings of discrimination and inequality are effective as driving factors for the migration of scientific elites abroad.
ملخص الجهاز:
نتايج حاصل از تحقيق نشان ميدهد که عواملي مانند عدم توجه اجتماعي به ارزش فعاليت هاي علمي، نبود تسهيلات لازم براي پژوهش ، پايين بودن حقوق و دستمزد و احساس وجود تبعيض و نابرابري به عنوان عوامل رانشي مهاجرت نخبگان علمي به خارج از کشور مؤثر هستند.
نتايج تحقيق صالحي (٨٥) با عنوان بررسي نگرش اعضاء هيئـت علمـي نسبت به علل مهاجرت نخبگان به خارج از کشور نشان ميدهد که اعضاء هيئت علمي دانشـگاه عواملي نظير عدم توجه اجتماعي به ارزش فعاليت هاي علمي (٠/٩٢)، نبود تسهيلات لازم بـراي پژوهش (٨٢/.
همچنين ، نتايج اين تحقيق نشان داد که اعضاي هيئت علمي دانشگاه معتقدنـد کـه عـواملي نظير امکانات رفاهي بهتر براي زنـدگي (٠/٨٨)، ارتقـاء رشـد علمـي و حرفـه اي (٠/٨٣)، وجـود فرصت هاي شغلي بهتر (٠/٨٢)، دسترسي به حقـوق و دسـتمزد بيشـتر (٠/٨١)، آسـايش روانـي اجتماعي بهتر خود و خانواده (٠/٧٧)، علاقه به زندگي در يـک جامعـه بـدون احسـاس تبعـيض (٠/٦٨)، ارتباط بهتر تخصص با نيازهاي جامعه خارجي (٠/٦٥)، به ترتيب اهميـت خيلـي زيـاد و زياد در کشش به مهاجرت خارج از کشور مؤثرند.
بر اساس داده هاي در دسترس بين المللي در سال ١٩٩٠، حـدود ١٦ درصـد نيـروي انسـاني داراي تحصيلات عالي ايران به آمريکا و حدود ٣٠ درصد آن ها به ديگر کشورهاي عضو سازمان همکاريهاي اقتصادي و توسعه مهاجرت کرده اند که ايـن موضـوع بيـانگر رتبـه دوم کشـور در منطقه آسيا و اقيانوسيه است .