خلاصة:
فعالیت کتابخانهها در یک محیط رقابتآمیز، آنها را ملزم به اثبات سودمندی خود برای کاربران و مسئولان، و ارزیابی و مقایسۀ مداوم امتیازات رسانههای چاپی و الکترونیکی میکند. در این میان روشهای ارزیابی اقتصادی مانند تحلیل هزینه سودمندی و هزینه- اثربخشی، به دلیل بررسی ابعاد مختلف مجموعه (همچون هزینه های صرفشده و میزان استفادۀ بهعملآمده از مجموعه) روشهای مناسبی برای سنجش و ارزیابی مجموعه میباشند. هدف پژوهش حاضر کشف میزان استفاده و هزینه- اثربخشی کتابهای انگلیسی چاپی و الکترونیکی دانشگاه تهران با بهرهگیری از آمارهای استفاده و هزینههای خرید این دو نوع قالب کتابهای انگلیسی در سال 2011 میلادی میباشد. کتابهای انگلیسی چاپی خریداریشده در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در سال 1389، و دو مجموعه کتابهای انگلیسی الکترونیکی الزویر و اشپرینگر، جامعۀ آماری این پژوهش را تشکیل میدهند. برای ارائۀ یافتههای این پژوهش از آزمونهای آماری تحلیل واریانس، توکی، T مستقل و مان- ویتنی استفاده شده است.
یافتههای این پژوهش نشان داد که استفاده از کتابهای انگلیسی چاپی در چهار حوزۀ موضوعی فنی، علوم پایه، علوم اجتماعی و رفتاری، و علوم انسانی متفاوت میباشد، اما تفاوتی میان استفاده از کتابهای انگلیسی الکترونیکی در این چهار حوزه موضوعی وجود ندارد. همچنین استفاده و هزینه- اثربخشی کتابهای انگلیسی الکترونیکی بیشتر از کتابهای انگلیسی چاپی میباشد.
Libraries operate in a competitive environment, and this is essentially needed to prove its benefits for stockholders, and continuously evaluate and compare advantages for printed and electronic resources. In these cases, economic evaluation methods such as cost- effectiveness analysis, is one of the best methods, because of a comprehensive study of the use and cost of library sources. The purpose of this study is to discovery of use and cost- effectiveness analysis of English printed and ebooks at University of Tehran on 2011. Populations of this study are English printed books which have been bought in 23th international Tehran book fair, and Elsevier and Springer ebooks collection.
The result showed that the use of English printed books has different in four subject areas of Engineering, Sciences, Social and Behavioral Sciences, and Humanities, unlike English ebooks. The average of use of the printed books in Social and behavioral sciences Was 1.09, and it shows the most among all, and for Sciences, was only 0.14, this is the minimum among. 20 percent of English printed books have been used and the mean for total printed books was 0.77. 52 percent of ebooks have been used, and the average of use of ebooks was 5.16, respectively. So the use and cost- effectiveness analysis of English ebooks are more than English print books. The uses statistics and cost analysis showed that cost per use for English printed books is 787168 Rial and for ebooks is 80,388.
ملخص الجهاز:
تحليل هزينـه - سودمندي و هزينه - اثربخشي از جمله مهم ترين راهکارها و ابزارهايي مي باشند که با وجود برخي انتقادها که بر آنها وارد کرده اند (مبني بر اين که در سازمان هاي غيرانتفاعي همچون کتابخانه ها، نمي توان بسياري از فوايد حقيقي و ناملموس استفاده از خـدمات را بـه صـورت دقيق ، شناسايي و آن ها را بـه معيارهـاي کمـي تبـديل کـرد) ( ;١٩٩٨ White and Crawford ٢٠١٠ Cervone)، به زعـم متخصصـان کتابـداري و اطـلاع رسـاني ، ايـن روش هـا نـه تنهـا بـه 1.
پيشينۀ پژوهش در ايران پژوهشي در زمينۀ مقايسۀ استفاده و هزينه - اثربخشـي کتـاب هـاي چـاپي بـا 689 الکترونيکي صورت نگرفته است ؛ امـا تحقيقـات مرتبطـي دربـارة ابعـاد مختلـف اسـتفاده و هزينه - اثربخشي منابع اطلاعاتي صـورت گرفتـه کـه مـي تـوان آن هـا را بـه عنـوان سـنجش عملکرد کتابخانه ها در نظر گرفت .
آيا ميان هزينه - اثربخشي دو گروه کتاب هاي انگليسي چاپي و الکترونيکـي ، تفـاوت وجود دارد؟ 700 در پـژوهش حاضـر بـراي محاسـبۀ هزينـه - اثربخشـي کتـاب هـاي انگليسـي چـاپي و الکترونيکي ، ابتدا با استفاده از فرمول هاي زير، ميزان هزينۀ صرف شده براي هر بار اسـتفاده از اين منابع محاسبه شده ، سپس عدد کوچک تر به عنوان «هزينه - اثربخشـي بيشـتر» در نظـر گرفته شده است .
بنـابراين هزينـه - اثربخشي کتاب هاي انگليسي الکترونيکي براي چهار حوزة موضوعي فني ، علوم پايه ، علوم اجتماعي و رفتاري ، و علوم انساني در دانشگاه تهران بيشتر از هزينه - اثربخشي کتـاب هـاي انگليسي چاپي مي باشد.