خلاصة:
اینکه توسعه پایدار در عمل چند معنا می دهد، چارچوبهای آن چیست و اجزای مفهومی آن کدامند، موضوعاتی است که در کشور ما نیز به طور لازم به آن توجه نشده است. هدف این مقاله پرداختن به این امر و بسط مفهومی توسعه پایدار است که در چهار زمینه ذیل صورت گرفته است: 1- متمایز ساختن پارادایم توسعه پایدار: در این مقاله پارادایم پایداری و الگوی پایداری مطرح شد و تفاوتهای آن از پارادایم رشد و الگوی اصلی آن به تفکیک عنوان گردید. 2- تبیین و ترسیم چارچوب توسعه پایدار: محیطها، ابعاد و اهداف – در نوشته ها. به طور کلی از توسعه پایدار به عنوان سیستم تلفیق کننده اهداف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی تعریف شده است و به استناد همین تعریف برای آن سه دسته هدف و سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی قایل شده اند که از طریق این سه بعد با سه محیط اجتماعی، اقتصادی و طبیعی (زیست محیطی یا اکولوژیکی) در ارتباط است. به استناد این پژوهش تلفیق این سه دسته هدف محتاج کارکرد سیستم سیاسی، محیط سیاسی و در نتیجه وجود یک دسته اهداف سیاسی است؛ یعنی الگوی مفهومی توسعه پایدار چهار دسته هدف، چهار بعد و چهار محیط دارد. 3- تعیین و تبیین پایداری: توانایی سیستم برای پایداری، به گونه ای اجتناب ناپذیر وابسته به موفقیتی است که سیستم در ارتباط با محیط کسب می کند. اما لازمه ارتباط پایدار با محیط مستلزم توزیع منابع و مسوولیت کار بین اجزای سیستم به نحوی است که عناصر درونی با قبول جایگاه و نقش خود همراه با عناصر دیگر برای تداوم کارکرد و پایداری سیستم در یک محیط متغیر فعالیت کنند. در این صورت پایداری به دو قسمت اصلی تقسیم می شود: پایداری درونی و پایداری بیرونی. 4- بسط معنایی توسعه پایدار: بر اساس این پژوهش توسعه پایدار را می توان "مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمها به منظور استفاده پایدار از منابع در جهت تامین رفاه حال و آینده انسانها و اکوسیستمها" تعریف کرد. برای چنین نظام مدیریتی ضرورت دارد که جوامع به تغییر و تقویت چهار موضوع مورد نیاز بپردازند که عبارت است از: ارزشهای هدایت کننده روابط، دانش درک روابط، تکنولوژیهای استفاده شده در روابط و نهادهای مدیریت این روابط. در نهایت دو شمای مفهومی ترسیم شد: توسعه پایدار از نظر رفاه انسان و اکوسیستم و توسعه پایدار از لحاظ فرایند تغییر.
ملخص الجهاز:
"به طور کلی از توسعه پایدار به عنوان سیستم تلفیقکننده اهداف اجتماعی،اقتصادی و زیستمحیطی تعریف شدهاست و به استناد همین تعریف برای آن سه دسته هدف و سه بعد اجتماعی،اقتصادی و زیست محیطی قائل شدهاند که از طریق این سه بعد با سه محیط اجتماعی،اقتصادی و طبیعی(زیستمحیطی یا اکولوژیکی)در ارتباط است.
-کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه که برای اولین بار این اصطلاح را ارائه داد، توسعه پایدار را به عنوان توسعهای تعریف کرد که نیازهای نسل فعلی را بدون ایجاد اشکال در توانایی نسلهای آینده در برآوردن احتیاجات خود تأمین میکند[1،ص 61].
جدول 1 برخی از تفاوتهای اساسی پارادایم رشد و پایداری (به تصویر صفحه مراجعه شود) 7-2-تبیین و ترسیم چارچوب توسعه پایدار:محیط،ابعاد و اهداف توسعه پایدار به استناد تعاریف ذکر شده فرایندی است که اهداف اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی جامعه را در هر جا که ممکن است از طریق وضع سیاستها،انجام اقدامهای لازم و عملیات حمایتی با هم تلفیق میکند و در هر جایی که تلفیق امکان ندارد به ایجاد رابطه مبادله بین آنها،بررسی و هماهنگی این مبادلهها میپردازد.
با توجه به مراتب فوق مشخص میشود که دو مجموعه از روابط برای بهبود رفاه مردم و اکوسیستمها مهم میباشند[6،ص 3]: 1-روابط انسانی،شامل روابط بین افراد(بین افراد و خانوادهها)و بین جامعه(بین جوامع محلی،سازمانها و ملتها)؛ 2-روابط بین افراد و اکوسیستمها؛ بنابراین توسعه پایدار را میتوان«مدیریت روابط سیستمهای انسانی و اکوسیستمها به منظور استفاده پایدار از منابع در جهت تأمین رفاه حال و آینده انسانها و اکوسیستمها» تعریف کرد."