خلاصة:
تکنیک های سنجش از راه دور نقش بسیار مهمی در شناخت تحولات مورفولوژیک بستر رودخانه ها و تحولات پیچان رودی آنها از نظرجابجایی مرز دارند.از سوی دیگر مئاندری شدن یکی از مهم ترین مسایل مهندسی رودخانه است که فعالیت ها و سازه های عمرانی را در حاشیه رودخانه ها تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین ، مطالعه تغییرات مورفولوژی کانال های رودخانه ای به منظور راهکارهای کنترلی مناسب جهت حل مشکلات دینامیکی این نواحی اهمیت دارد . هدف اصلی این مقاله ، بررسی روند تحولات بستر و الگوی پیچان رودی هریرود با استفاده از تکنیک های سنجش از راه دور، شاخص های هندسی و تصاویر ماهواره ای است. برای رسیدن به این هدف ، با توجه به گستردگی مسیر رودخانه و مرزی بودن آن ،از مقایسه عکس های هوایی سال 1353 و تصاویر ماهواره ای لندست و گوگل ارث سال 1390با پردازش در محیط جی آی اس استفاده گردیده است. با رقومی سازی مسیر رودخانه در محیط اتوکد ، شاخص های هندسی(ضریب خمیدگی،زاویه مرکزی شعاع نسبی و واریانس و انحراف معیار آنها) بر روی تصاویر هوایی و ماهواره ای محاسبه شد و در 25 نقطه از مسیر با عملیات زمینی کنترل گردیدند تا خطاهای احتمالی برطرف شوند . نتایج آشکار نمود که تعداد پیچان رودها از 172 در سال 1353 به 166 در سال 1387 کاهش یافته و نیمرخ عرضی هریرود در طول این دوره زمانی تغییرات زیادی داشته و الگوی پیچان رودی بویژه در بازه دوم مسیر به شدت افزایش یافته است که منجر به تخریب 12 میله مرزی ، یک پاسگاه مرزبانی ، آسیب دیدگی اراضی زراعی 8 آبادی و سامانه جاده مرزی در مسیر رود گردیده است . بیشترین تراکم پیچان رودی ( با ضریب همبستگی 998/0 ) مربوط به مسیرهایی است که جنس سازند زمین شناسی بستر از لس ها ، مارن های رسی و آبرفت سست بوده است.
ملخص الجهاز:
نتايج آشکار نمود کـه تعـداد پيچـان رودها از ١٧٢ در سال ١٣٥٣ به ١٦٦ در سال ١٣٨٧ کاهش يافته و نيمرخ عرضي هريـرود در طول اين دوره زماني تغييرات زيادي داشته و الگوي پيچان رودي بويژه در بازه دوم مسـير بـه شدت افزايش يافته است که منجر به تخريب ١٢ ميله مرزي ، يک پاسگاه مرزبـاني ، آسـيب ديدگي اراضي زراعي ٨ آبادي و سامانه جاده مرزي در مسير رود گرديده است .
سوال اصلي تحقيق آن بوده که تغييرات مورفولوژي بستر و الگوي پيچان رودي هريرود به عنوان يک رودخانه مرزي در طي دوره زماني ١٣٥٣ تا ١٣٩٠ چگونه بوده و اين تحولات در کدام قسمت از مسير آن بيشتر بوده است ؟ در صورت پيش بيني روند اين گونه تغييرات مورفولوژي کانال هاي رودخانه اي ، مي توان راهکارهاي بهتري را براي حل مشکل ارائه دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل (١) موقعيت محدوده مورد مطالعه از پيش رباط تايباد تا يازتپه سرخس و حوضه آبريز مرزي هريرود (سازمان نقشه برداري کشور، (1389 متدولوژي و مواد روش تحقيق به صورت تاريخي - تجربي بوده و داده ها با استفاده از مقايسه عکس هاي هوايي سال ١٣٥٣ و تصاوير ماهواره اي لندست و گوگل ارث سال ١٣٩٠ همراه با کنترل عمليات زميني حاصل شده اند .
بررسي پارامترهاي هندسي و شاخص هاي زمين آماري رودخانه هريرود نشان مي دهد که در طول دوره ١٣٥٣ تا ١٣٩٠ تعداد پيچان رودها از ١٧٢ به ١٦٦ کاهش يافته است و تغييرات خط مرزي را بويژه در بازه دوم بهمراه داشته است .