خلاصة:
خانواده، کهن ترین و مهم ترین گروه انسانی است و تمایل جنسی زن و مرد و محبت فطری که پدر و مادر به فرزندان خود دارند، موجب شده است که خانواده به عنوان واحدی طبیعی و محترم، از دیرباز به وجود آید. در مورد عقد نکاح، اشتباه تصور نادرستی است که یکی از زوجین در هویت جسمی یا در اوصاف طرف دیگر یا در مهر دارد. این اشتباهات برحسب اندازه و اهمیت و اندازه تاثیر آنها در اراده، دارای احکام متفاوتی است. گاهی، اشتباه اراده را به کلی زائل می کند و موجب بطلان نکاح می شود و گاهی، فقط حق فسخ به اشتباه کننده می دهد و گاهی نیز تاثیری در نکاح ندارد. ضمانت اجرای اشتباه در عقد نکاح با سایر عقود از جهاتی مشابه و از جهاتی دارای تفاوت است، بدین شرح که ضمانت اجرای اشتباه در خود موضوع معامله در سایر عقود موجب بطلان عقد خواهد بود اما در عقد نکاح موضوع معامله زوجین نبوده، زیرا عقد نکاح یک عقد غیر مالی می باشد، لکن این نوع از اشتباه در خصوص مهریه ممکن است رخ دهد، و اشتباه در خصوص مهریه در نکاح دائم خللی به صحت عقد نکاح وارد نمی سازد و تنها توافق در خصوص مهریه از بین رفته و نیازمند تراضی جدید خواهد بود، لکن در خصوص نکاح منقطع به جهت اینکه مهریه از ارکان اصلی این نوع از نکاح محسوب می شود، لذا اشتباه در مال موضوع مهریه، سبب بطلان مهریه و به تبع آن بطلان نکاح خواهد شد.
ملخص الجهاز:
م به لزوم تعیین زن و شوهر اشاره شده و از آن، به عنوان شرط صحت نکاح یاد شده است که در کتب فقهی نیز به این موضوع اشاره شده است، که اشتباه در هویت شخص در عقد نکاح، ضمانت اجرای بطلان را خواهد داشت (امینی و آیتی،1390: 110).
مهمترین این قراردادها، عقد نکاح میباشد که اشتباه در هویت مادی و هویت مدنی طرف مقابل موجب بطلان عقد خواهد شد (شهیدی،1380: 167)، ولی اشتباه در اوصاف طرف مقابل در فرضی که شخص تصور میکند فلان ویژگی را میبایست دارا باشد و خلاف آن برای وی ثابت شود اثری در عقد نخواهد داشت مگر اینکه بر وصف خاصی به صورت صریح یا ضمنی توافق شده باشد که در این صورت نیز موجب بطلان نخواهد بود و تنها خیار فسخ خواهد داشت.
بند سوم: ضمانت اجرای اشتباه در اوصاف اساسی اگر یکی از طرفین در وصف دیگری اشتباه کند (نه در هویت جسمی او) چنانچه مرد تصور کند که زن باکره یا دارای هنر خاصی است یا زن تصور کند که مرد دارای شغل و مقامی خاص یامدرک تحصیلی معین یا منسوب به شخص بزرگی است و بعداٌ کشف شود که فاقد وصف مذکور بوده است، این اشتباه موجب بطلان نکاح نمیباشد، بلکه فقط حق فسخ برای اشتباه کننده ایجاد میکند، مشروط بر این که وجود صفت خاص در طرف صریحاً در عقد شرط شده یا طرفین بر آن تبانی کرده باشند (علامه،1385: 25).